Lãnh tụ Nam Phi Nelson Mandela & Bóng đá: Từ chấn song nhà tù đến cầu vồng của đất nước

(lienminhbng.org) - Đằng sau chấn song của một căn phòng chỉ rộng chừng 4m2, có một ánh mắt đang chăm chú dõi theo trận đấu đặc biệt đang diễn ra ngoài khoảng sân nhỏ với những mảng cỏ và xi măng loang lổ, với khung thành xiêu vẹo và lưới đã rách tươm.

Ánh mắt ấy là của Nelson Mandela, người không bao giờ được phép ra sân, và chỉ có thể hài lòng với việc theo dõi trận đấu từ căn phòng nhỏ ấy.

Một Liên đoàn bóng đá trong tù

“Ông ấy thường xem chúng tôi đá bóng từ cửa sổ phòng giam, bằng cách đứng lên một chiếc ghế, hoặc thùng rác” – Mark Shinners, một tù nhân từng thụ án 23 năm tại đảo Robben, nhớ lại. Sau này, ô cửa sổ để Nelson nhìn ra khoảng sân ấy cũng bị xây tường bịt kín. Ngoài kia, Jacob Zuma, sau này trở thành Tổng thống Nam Phi, chơi hậu vệ cho đội Rangers và đảm nhiệm luôn vai trò… trọng tài. Dikgang Moseneke, Phó chánh án tối cao của Nam Phi sau này, ban hành điều lệ và trở thành Chủ tịch của Ban tổ chức những trận đấu ấy, trong khi Steve Tshwete, sẽ trở thành Bộ trưởng thể thao đầu tiên của đất nước thời kỳ hậu Apartheid, nổi tiếng với lối chơi máu lửa và thông minh.

Một Liên đoàn bóng đá có tên Makana được thành lập trong tù tại đảo Robben, Nam Phi, tổ chức một giải đấu của 8 đội bóng dành cho 1400 tù nhân tại đây. Cứ thứ Bảy hàng tuần, họ lại háo hức xỏ giày ra sân, với các trận đấu kéo dài 9 tháng trong năm và chỉ gián đoạn vào mùa Hè. Những tù nhân trong Ban tổ chức học bộ luật của FIFA để điều hành giải đấu, với niềm tin rằng khi tự do bị tước mất, thì điều hành một giải thể thao đằng sau những chấn song có thể là sự chuẩn bị công cuộc điều hành đất nước trong tương lai.

Nelson Rolihlahla Mandela sinh ngày 18/7/1918, là Tổng thống Nam Phi từ năm 1994 đến 1999, và là tổng thống Nam Phi đầu tiên được bầu cử dân chủ theo phương thức phổ thông đầu phiếu. Trước khi trở thành tổng thống, Mandela là nhà hoạt động chống chủ nghĩa apartheid (chủ nghĩa phân biệt chủng tộc), và là người đứng đầu phái vũ trang của Đảng Quốc Đại (ANC). Năm 1962 ông bị bắt giữ và bị buộc tội phá hoại chính trị cùng các tội danh khác, và bị tuyên án tù chung thân. Mandela đã trải qua 27 năm trong lao tù, phần lớn thời gian là ở tại Đảo Robben. Sau khi được trả tự do vào ngày 11/2/1990, Mandela đã lãnh đạo đảng của ông trong cuộc thương nghị để tiến tới một nền dân chủ đa sắc tộc vào năm 1994. Trong nhiệm kỳ tổng thống của mình từ năm 1994 đến 1999, Mandela thường ưu tiên cho vấn đề hòa giải dân tộc. Tại Nam Phi, Mandela còn được biết tới với tên gọi Madiba, một tước hiệu danh dự mà bộ lạc của ông thường trao cho những già làng. Mandela đã nhận hơn 250 giải thưởng trong hơn bốn thập niên, trong đó có Giải Nobel Hòa bình năm 1993. Ông từ trần ngày 512/2013, hưởng thọ 95 tuổi.

Mandela thích bóng đá, nhưng bị cấm chơi, và sau này, đến xem bóng đá cũng bị cấm nốt. Đó là niềm vui hiếm hoi đằng sau chấn song nhà tù trong lịch trình một ngày nhàm chán và mệt mỏi, quẩn quanh giữa những bữa ăn đạm bạc chỉ có cháo ngô, thịt để lâu và những buổi lao động khổ sai trên đảo. Và ngay từ thời điểm ấy, khi nhìn thấy những tù nhân quần thảo với nhau ngoài sân, Mandela đã nhìn thấy một công cụ để hàn gắn đất nước trong tương lai, khi chế độ Apartheid không còn.

“Thể thao có sức mạnh làm thay đổi thế giới. Đó là sức mạnh có thể thống nhất mọi người theo một con đường ít khó khăn nhất có thể. Nó nói với những người trẻ thứ ngôn ngữ mà họ có thể hiểu được. Thể thao có thể tạo ra hy vọng ở nơi mà trước đây chỉ có nỗi đau” – Đó là những lời trong bài diễn văn mà Mandela đã sử dụng nhiều lần. Ông đã làm mọi cách để đưa những ngày hội thể thao, đặc biệt là bóng đá, về với đất nước này. Bóng đá đã được chơi tại Soweto và nhiều nơi khác trên đất nước Nam Phi, nhưng người da màu và người da trắng vẫn chưa thể chơi cùng nhau, và trái tim của dân tộc này vẫn tồn tại những rạn nứt của một thời kỳ đen tối.

Thể thao có sức mạnh làm thay đổi thế giới

Nam Phi đã đứng ra vận động giành quyền đăng cai Thế vận hội năm 2004, nhưng để tuột suất ấy vào tay Athens. Điều tương tự diễn ra 2 năm sau, khi Nam Phi bị cho là một địa điểm quá thiếu an toàn để tổ chức World Cup, và Đức đã giành quyền đăng cai vòng chung kết Cúp thế giới năm 2006. Nhưng Nam Phi vẫn kiên trì. Mandela đích thân tham gia vào chiến dịch vận động đăng cai World Cup 2010, và bài diễn văn bất hủ của ông về “sức mạnh thay đổi thế giới của thể thao” đã một lần nữa được xướng lên đầy thống thiết, như một lời kêu gọi của cá nhân ông với FIFA.

Năm 2010, khi giấc mơ ấy thành hiện thực, Mandela nói rằng ông cảm thấy mình như một đứa trẻ 15 tuổi được chạm vào giấc mơ. Đó là thử thách lớn không chỉ với Nam Phi, mà là cả châu Phi, trước những yêu cầu của 32 quốc gia tham dự: Xây dựng khách sạn, sân bay, cầu đường, thu hút hàng triệu du khách và cải tạo những sân vận động nơi diễn ra các trận đấu.

Sự hiện diện của Nelson Mandela đã giúp cho đất nước này đủ nghị lực để vượt qua thử thách ấy, dù trong ngày khai mạc, ông đã không thể có mặt vì cái chết của cô cháu gái mới 13 tuổi, Zenani. Trước đó, cô bé đã múa hát trong buổi tiệc nhỏ được tổ chức tại nhà riêng của Mandela ở Johannesburg để đón chào các vị khách quý đến với Nam Phi, trong số đó có cả tiền vệ nổi tiếng của Bồ Đào Nha, Cristiano Ronaldo.

Và cô bé ra đi đúng vào cái ngày mà đất nước của Mandela vừa hoàn thành một nhiệm vụ lịch sử. Ông xuất hiện sau trận chung kết, có thể là lần cuối cùng trong một hoạt động thể thao, khi đất nước đã nhìn thấy cầu vồng mọc qua sân Soccer City.