100 năm 'Đi tìm thời gian đã mất': Marcel Proust 'vẫn còn'!

(lienminhbng.org) - Cách đây 1 thế kỷ, nhà văn Pháp Marcel Proust (1871-1922) bắt đầu xuất bản cuốn truyện Bên phía nhà Swann trong bộ tiểu thuyết nổi tiếng Đi tìm thời gian đã mất.  Nhân dịp này, nhiều nhà xuất bản ở Pháp đang tái phát hành bộ tiểu thuyết Đi tìm thời gian đã mất và một số tác phẩm nghiên cứu mới về Proust.

Proust bắt đầu viết Đi tìm thời gian đã mất từ những năm cuối thế kỷ 19, nhưng sau đó mấy lần bỏ dở rồi lại viết tiếp. Năm 1908, ông bắt đầu viết lại lần thứ ba và năm 1912 hoàn thành cuốn Bên phía nhà Swann. Ban đầu, ông bị một số nhà xuất bản hàng đầu từ chối tác phẩm, song cuối cùng Grassaet đã nhận in và cuốn truyện này đã được phát hành vào năm 1913.

Bộ tiểu thuyết Đi tìm thời gian đã mất của Proust đã làm thay đổi hoàn toàn cách viết tiểu thuyết ở Pháp và đã chinh phục được lượng lớn độc giả khắp toàn cầu. Nhân dịp này, Antoine Compagnon, Giáo sư Văn học Pháp tại trường Đại học Columbia, đồng thời là Trưởng ban Văn học Hiện đại và Đương đại tại trường Đại học Pháp thanh thế ở Paris,  đã có cuộc chuyện trò với báo giới Pháp về sức ảnh hưởng liên tục của Proust.

* Nhiều nhà xuất bản Pháp đang tiến hành kỷ niệm 100 năm cuốn Bên phía nhà Swann của Marcel Proust với một số ấn phẩm mới. Ở bên ngoài nước Pháp có những hoạt động kỷ niệm sôi động như thế này không, thưa ông?

- Cho dù thời gian gần đây, không có nhiều ấn phẩm của Prouts được xuất bản bằng tiếng Anh và thế giới không tổ chức nhiều sự kiện nhân 100 năm cuốn Bên phía nhà Swann, sức ảnh hưởng của ông vẫn đã vượt khỏi biên giới nước Pháp. Hồi đầu năm nay, Thư viện & Bảo tàng Morgan ở New York đã tổ chức triển lãm tôn vinh ông. New York hiện cũng đang tổ chức nhiều buổi đọc sách của Proust và mới đây tờ The New York Times còn đăng một bài viết về cuốn tiểu thuyết này nhân 100 năm ra đời.

Proust cũng được ngưỡng mộ ở nhiều nước khác trên thế giới. Italia đã xuất bản nhiều tác phẩm dịch từ tiểu thuyết của ông. Nhật Bản có một hiệp hội những người yêu thích văn học Proust. Hàn Quốc, Đức và một số nước khác cũng quan tâm đặc biệt tới tiểu thuyết của Proust.

* Di sản văn học của Proust ở Pháp có gì khác biệt với thế giới nói tiếng Anh không, đặc biệt là ở Mỹ?

- Proust vẫn tiếp tục là một nhân vật vô cùng quan trọng cả ở Paris và

New York, với những lý do khác nhau. Ở New York, Proust là một thần tượng của người đồng tính, chưa kể giới văn học Anh từ lâu đã có truyền thống đọc tác phẩm của Proust. Tiểu thuyết của Proust được xuất bản bằng tiếng Anh ngay sau khi được phát hành ở Pháp. Khi Proust còn sống, đã có nhiều trường đại học ở Mỹ nghiên cứu về ông và tiểu thuyết của ông. Vì vậy, có thể nói ông vẫn là một hiện tượng quốc tế.

Ở Pháp, Proust được đánh giá là nhà văn quan trọng nhất thế kỷ 20. Tiểu thuyết của ông vẫn được coi là bản tóm tắt của văn học Pháp, trong đó có cả những nhà văn lớn là tiền bối của ông, có nhiều họa sĩ và các nghệ sĩ lớn khác. Proust giống như cuốn bách khoa thư của văn học Pháp.

* Giờ đây sinh viên có tiếp tục quan tâm tới Proust không? Có vẻ họ không còn chú ý tới kiệt tác văn học của ông?

- Do tầm cỡ của cuốn tiểu thuyết nên sinh viên luôn thấy Đi tìm thời gian đã mất khó đọc. Độc giả cho rằng Proust quá nghiêm túc, trong tác phẩm của mình ông bỏ qua các khía cạnh hài hước và yếu tố này đã trở thành một “rào cản”.

Nhưng nhiều chủ đề trong Đi tìm thời gian đã mất vẫn thu hút các sinh viên của tôi, như triết lý về nghệ thuật, sự sáng tạo thẩm mỹ và sự châm biếm xã hội... Nhiều vấn đề vẫn quan trọng và gây thuyết phục trong thời nay.

Năm nay, tròn 1 thế kỷ Bên phía nhà Swann đến với độc giả, cũng đúng dịp thế giới kỷ niệm 100 năm Thế chiến I, vậy nên độc giả quan tâm nhiều tới cách mô tả về Thế chiến I của Proust. Ông không tham gia chiến đấu, song đã mang đến một nhãn quan độc đáo về khung cảnh ở Paris thời điểm đó. Một cái nhìn vừa mang tính yêu nước vừa chống chủ nghĩa sô-vanh.

Việt Lâm (tổng hợp)
Thể thao & Văn hóa