Anna Burns - người cứu vãn 'đặc tính Anh' của Man Booker

(lienminhbng.org) - Anna Burns (56 tuổi) đã trở thành nhà văn Bắc Ireland đầu tiên đoạt giải Man Booker 2018 vào hôm qua 16/10 với cuốn tiểu thuyết đầy tính thử nghiệm Milkman.

• Giải Man Booker 2018 - Anna Burns đoạt giải với tiểu thuyết viết từ 'vài trăm chữ thừa'
• Chung khảo Man Booker 2018: Xuất hiện nữ nhà văn trẻ nhất trong lịch sử giải
• Bất ngờ với danh sách chung khảo 50 năm Man Booker vàng

1. Câu chuyện trong cuốn tiểu thuyết này do một cô gái 18 tuổi không được đặt tên thuật lại. Cô gái này sống ở Bắc Ireland trong những năm 1970, bị ép buộc vào một mối quan hệ với một người đàn ông đã kết hôn đầy bí ẩn.

Theo nhận định của Ban giám khảo giải Man Booker năm nay, nữ văn sĩ Burns đã sử dụng sự hài hước chua chát để tiếp cận với những đề tài tưởng như nặng nề: hiểm họa từ chủ nghĩa dân tộc cực đoan, hoạt động khủng bố, sự phân chia giai tầng trong xã hội...

“Trước đây, chưa ai trong chúng ta được đọc một tác phẩm nào như vậy” - – nhà văn kiêm triết gia Kwame Anthony Appiah, Trưởng Ban giám khảo giải năm nay tuyên bố - “Milkman là sự pha trộn tuyệt vời giữa sự tàn bạo, nạn xâm phạm tình dục và được thể hiện bằng giọng văn đầy hài hước chua cay”.

Cuốn tiểu thuyết lấy bối cảnh một thành phố thuộc thời kỳ “Troubles” của Bắc Ireland (thời kỳ bắt đầu từ cuối thập niên 1960, với cuộc xung đột nội bộ dài khoảng 30 năm giữa các phe phái khác nhau). Trong bối cảnh của thời kỳ đầy hỗn loạn ấy, giữa mối đe dọa liên tục từ các cuộc bạo loạn, nhân vật nữ chính của cuốn sách luôn bị rình rập, đe dọa bởi một người được gọi là Milkman (người giao sữa) - mặc dù ông ta không hề làm nghề này.

Không một nhân vật nào trong cuốn tiểu thuyết này có tên. Thay vào đó, họ được gọi bằng những khái niệm như “người bạn thân lâu năm nhất”, “bạn trai”, “những người chị em”…

“Thời gian đầu viết truyện, tôi đã cố gắng đặt tên nhưng nó cứ trượt đi. Câu chuyện trở nên nặng nề, vô hồn và không thể tiếp mạch cho đến khi tôi quyết định bỏ hết tên nhân vật”– nữ văn sĩ Burns nói trong một cuộc phỏng vấn của trang web giải Man Booker.

Burns sinh ra ở Belfast, Bắc Ireland và hiện sống ở Nam London. Bà là nhà văn Bắc Ireland đầu tiên đoạt giải Booker trong lịch sử giải thưởng này. Trước đó, Burns đã phát hành 2 tiểu thuyết và một tiểu thuyết ngắn. Cuốn tiểu thuyết đầu tay của bà, mang tựa đề No Bones, cũng có bối cảnh trong thời “Troubles” ở Bắc Ireland và đã lọt vào danh sách chung khảo giải Orange năm 2012.

Với chiến thắng này, bà đã “đánh bại” các cây bút xuất chúng khác như Rachel Kushner và Richard Powers, và cả Daisy Johnson - nhà văn 27 tuổi đang được kỳ vọng là cây bút trẻ tuổi nhất đoạt giải.

2. Lọt vào danh sách chung khảo năm nay có 2 nhà văn Mỹ, 3 nhà văn thuộc Vương quốc Liên hiệp Anh và Bắc Ireland và 1 nhà văn Canada. Theo các nhà phê bình, những cuốn tiểu thuyết lọt vào danh sách chung khảo này đều phản ánh sự quan tâm về những chủ đề “đen tối” của nhân loại như chế độ nô lệ, tình trạng hủy diệt hệ sinh thái hay những vụ tống giam hàng loạt.

Chẳng hạn, tác phẩm Washington Black của nhà văn Canada Esi Edugyan, kể về một cậu bé trốn khỏi một đồn điền nô lệ ở Barbados và trở thành một người học việc cho người anh trai phiêu lưu của thầy mình. Cuốn The Mars Room của Ms. Kushner lại lấy bối cảnh một nhà tù nữ ở California. Còn cuốn The Overstory của Richard Powers viết về một cuộc điều tra nhằm giải cứu một trong những khu rừng nguyên sinh cuối cùng của thế giới, trong đó cây cối là các nhân vật chính của câu chuyện.

Cần nhắc lại, từ năm 2014, giải Booker được mở rộng cho bất cứ cuốn tiểu thuyết nào được viết bằng tiếng Anh và xuất bản ở Anh – thay vì trước đây chỉ giới hạn ở các nhà văn Anh, Ireland, Zimbabwe và các nước thuộc khối Thịnh vượng chung. Tuy nhiên, một số nhà văn nổi tiếng cho rằng việc thay đổi các quy định làm đã làm giảm sức tác động của giải thưởng.

Hồi đầu năm nay, Viện Hàn lâm Rathbones Foliogồm các thành viên nổi tiếng như Margaret Atwood, J.M. Coetzee và Peter Carey, khăng khăng rằng sự thay đổi này không hợp lý. Họ còn lo ngại rằng Booker sẽ trở nên “Mỹ hóa” - khi liên tục 2 năm trở lại đây giải thưởng này đã được trao cho các nhà văn Mỹ, gồm George Saunders vào năm 2017 với cuốn Lincoln in the Bardo và Paul Beatty hồi năm 2016 với cuốn The Sellout.

Giải Man Booker 2018 - Anna Burns đoạt giải với tiểu thuyết viết từ 'vài trăm chữ thừa'

Anna Burns (56 tuổi) đã trở thành cây bút Bắc Ireland đầu tiên đoạt giải Man Booker (năm 2018) kèm theo số tiền thưởng 50.000 bảng, với cuốn tiểu thuyết Milkman.

Năm nay, lựa chọn trao giải cho nhà văn Bắc Ireland Burns có thể sẽ giảm bớt những chỉ trích rằng, giải thưởng đã đánh mất đi “đặc tính Anh”. Tuy nhiên, ông Appiah tuyên bố, Ban giám khảo không quan tâm tới giới tính hay quốc tịch của nhà văn trong quá trình xét chọn giải.

“Chúng tôi chỉ chọn cuốn sách xứng đáng cho cho giải thưởng” - Appiah nói tại một cuộc họp báo.

Việt Lâm (tổng hợp)