(lienminhbng.org) - Sinh thời, họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ không ít chân dung bạn bè, người thân, đồng nghiệp như nhà văn Nguyễn Tuân, nhà nhiếp ảnh Trần Văn Lưu, nhà văn- nhà biên kịch Lưu Quang Vũ, họa sỹ Nguyễn Sáng, nhà giáo Vũ Đình Liên, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn...
Nhưng có một người được họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ ký họa nhiều nhất là “kỳ nhân tiền cổ Hà thành” Nguyễn Bá Đạm – người vừa được vinh danh ở hạng mục Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội thuộc Giải thưởng Bùi Xuân Phái lần 11 năm 2018 do Báo Thể thao & Văn hóa (TTXVN) tổ chức.
Họa sĩ Bùi Xuân Phái (trái) và nhà giáo Nguyễn Bá Đạm - Ảnh tư liệu
Theo đó, những năm 60-70 của thế kỷ trước - ngày cụ Nguyễn Bá Đạm còn làm nghề dạy học ở trường Chu Văn An, cụ thường xuyên đến chơi nhà họa sĩ Bùi Xuân Phái mỗi ngày. Hầu như mỗi lần đến, cụ Đạm thường được họa sĩ Bùi Xuân Phái “bắt” làm mẫu tranh thủ vẽ ký họa chân dung với đủ các chất liệu, trong đó có cả “chất liệu” vỏ bao diêm mà theo như cụ Đạm “khoe” thì gồm 12 bức và là bộ ký họa chân dung nhỏ nhất Việt Nam. Còn nếu tỉnh tổng số ký họa trên mọi chất liệu thì họa sĩ Bùi Xuân Phái đã “múa bút” về cụ Đạm chính xác là 242 bức.
Cụ Nguyễn Bá Đạm năm nay đã 96 tuổi nhưng vẫn còn mẫn tiệp và vẫn đều đặn viết về Hà Nội cho một số tờ báo
“Chắc cụ Phái thích vẽ tôi vì nhiều lẽ. Thứ nhất cụ Phái với tôi là chỗ thân tình, gần gũi như anh em. Thứ nữa là có lẽ cụ Phái thấy tôi là người có “chất” caractère (tiếng Pháp: cá tính riêng, tính cách) nên khi đụng bút thì dễ, nhanh. Tôi soi gương thì nhìn gương mặt mình thì thấy đúng thế, khuôn mặt chỉ cần nhấn mạnh vài ba nét bút đã lột tả được hết rồi. Cụ Phái vẽ tôi kiểu như thế và chỉ cần nhìn vào vài ba nét nhấn mạnh ấy ai cũng có thể nhận ra người trong tranh là tôi”, cụ Nguyễn Bá Đạm kể.
Bức ký họa chân dung duy nhất của họa sĩ Bùi Xuân Phái cho đến nay cụ Nguyễn Bá Đạm còn giữ lại được
Dẫu được họa sĩ họ Bùi vẽ tặng hơn 200 bức ký họa chân dung, nhưng cho đến nay, cụ Nguyễn Bá Đạm chỉ giữ được đúng một bức, treo ngay gần cửa phòng khách. Số còn lại, theo như cụ cho biết cụ đều tặng cho bạn bè, hoặc ai thích mà ngỏ lời xin thì cho.
Một ký họa chân dung Nguyễn Bá Đạm của Bùi Xuân Phái được cụ Đạm chọn in bìa sách của mình
Ngoài ra, có một thời gian cụ Đạm “chết mê chết mệt” việc sưu tầm đồ cổ nên hễ thích một viên gạch, viên ngói, một cái bát, cái đĩ cổ, cụ sẵn sàng đổi ký họa chân dung hoặc tranh của Bùi Xuân Phái để lấy cổ vật.
Để bộ sưu tập các tác phẩm của Bùi Xuân Phái tản mát hết, nhiều người lấy làm tiếc cho cụ Đạm. Bản thân cụ, từ trong sâu thẳm cũng không khỏi tiếc nuối, thậm chí là ân hận khi để tuột khỏi tay những “báu vật” mà họa sĩ họ Bùi đã vẽ tặng mình từ rất sớm...
Xin mời quý độc giả xem lại một số ký họa chân dung Nguyễn Bá Đạm của họa sĩ Bùi Xuân Phái, được cụ Nguyễn Bá Đạm chụp lại trước khi bộ sưu tập tản mát hết:
Phạm Huy