Ca khúc 'A Change Is Gonna Come': Sự phản kháng đến sau bi kịch

(lienminhbng.org) - Thập niên 1960 đánh dấu sự thay đổi lớn của nước Mỹ, khi những tiến bộ về nghệ thuật và chính trị liên kết chặt chẽ thành một khối vững chắc tác động lên toàn xã hội. Trong đó đáng chú ý nhất phải kể đến phong trào Quyền công dân (Civil rights) đã làm nảy sinh làn sóng sáng tác âm nhạc mạnh mẽ như là cách các nghệ sĩ kể lại câu chuyện đau buồn của mình và tranh đấu thông qua "vũ khí âm nhạc".

Người Mỹ gốc Phi của thời kỳ này hy vọng những bản ballad sẽ nâng cao nhận thức về hoàn cảnh của họ, và cuối cùng là xóa bỏ những rạn nứt chủng tộc có trong xã hội Mỹ. 

Một người đàn ông da màu chấp nhận triết lý này hết mình là Sam Cooke với You send Me, Twistin' In The Night Way và đặc biệt là A Change Is Gonna Come, bài hát được chính thức ra mắt sau cái chết của Sam Cooke 1 tháng.

Khi âm nhạc trở thành vũ khí phản kháng

Vào mùa thu năm 1963, Sam Cooke đối mặt với một sự nhục mạ trơ tráo khi ban nhạc của anh bị từ chối vào một khách sạn ở Shreveport, Louisiana vì là người da màu. Thậm chí Sam Cooke còn càng khó chịu hơn khi vợ anh, Barbra nói: "Sam, chúng ta nên đi thôi. Họ sẽ giết anh mất". Đáp lại, Sam nói: "Không, họ sẽ không giết Sam Cooke". Và câu trả lời của Barbra là: "Không, với họ anh chỉ là một người...".

Sam Cooked bị bắt giam vì tội gây rối, cùng với một số người bạn đồng hành khác. Và A Change Is Gonna Come ra đời khoảng 2 tháng sau đó.

Trước đó, Sam Cooke đã bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi một bài hát dân quyền khác là Blowin In The Wind của Bob Dylan. Anh không thể tin nổi một người da trắng như Bob Dylan lại có thể viết ra được Blowin In The Wind, và quyết tâm phải sáng tác một ca khúc tương tự. Ngoài ra, tâm lý của Sam cũng bị tác động nặng nề từ sau cái chết của đứa con sơ sinh vào năm 1963, khiến những nhạc phẩm kể từ đó của anh luôn mang nặng sắc thái nội tâm, truyền tải thông điệp về chính trị và quá khứ tăm tối.

Peter Guralnick, tác giả cuốn sách Sweet Soul Music viết về Sam Cooke chia sẻ với NPR: "Nó ngốn ít công sức của Sam hơn bất kỳ bài nào anh đã viết, trong khi gần như là bài phức tạp nhất. Nó vừa có tính tự sự cá nhân, vừa là câu chuyện của cả một thế hệ con người”.

Trong A Change Is Gonna Come, Sam Cooke vẽ nên một bức tranh đa màu sắc về cuộc sống của người da đen trong xã hội Mỹ. Trong bức tranh ấy có những mảng màu xám xịt của khó khăn: "I was born by the river in a little tent" (Tôi được sinh ra trong một cái lều nhỏ bên dòng sông) hay "There were times when I thought I couldn't last for long" (Có những lần tôi nghĩ mình không thể tồn tại lâu được). Nhưng rồi cũng chen vào một vài gam màu tươi sáng của hy vọng "But I know A Change Is Gonna Come" (Nhưng tôi biết rằng một sự thay đổi sẽ đến). Nhiều chi tiết cũng khắc họa thực tế cuộc sống của người da đen như: "Somebody keep telling me don't hang around" (Người ta cứ bảo tôi đừng nên đi loanh quanh), "I say brother "help me please", he just winds up knockin' me, back down on my knees" (Tôi xin sự giúp đỡ của anh trai mình nhưng anh ta lại chỉ trích tôi và bắt tôi quỳ gối).

Vốn được biết đến là người cầu toàn, với sự tỉ mẩn và chính xác đến từngnốt nhạc, khi thu âm A Change Is Gonna Come, Sam Cooke lại giao phó hoàn toàn phần hòa âm cho nhạc sĩ cải biên Rene Hall, thực hiện tại phòng thu RCA nổi tiếng ở Los Angeles. Đáp lại, Rene đã hoàn thành tốt nhiệm vụ khi đưa ra bản phối mang hơi hướng giao hưởng, kéo dài trong 3 phút rưỡi.

Chất lượng âm nhạc không chỉ đóng vai trò một lớp phủ âm thanh cho tầng nghĩa đằng sau, mà còn giúp thúc đấy, nhân bản nó lên. Bắt đầu với sự buồn bã, sầu não, càng về sau âm nhạc càng sáng lên, tươi vui và dày dặn hơn, đặc biệt là ở khúc ngân da diết của Sam Cook: "I know A Change Is Gonna Come, it will". Ở những đoạn hát về cuộc đời mình, âm điệu tối tăm và đau đớn của Sam Cooke được bổ trợ bởi âm thanh bộ dây và kèn, xoáy sâu thêm vào sự khắc khoải của bài hát.

Đáng sợ hơn cả ma quỷ

Theo lời nhà văn Peter Guralnick: "Lần đầu tiên Sam chơi thử cho học trò của anh là Bobby Womack, cậu ấy nói rằng: Bài hát nghe giống như cái chết. Sau đó trước thái độ lo lắng của Sam Cooke, Bobby sửa lại: Thực ra nó không giống cái chết, nhưng vẫn có vẻ gì đó ma quỷ".

A Change Is Gonna Come được dự kiến ra mắt trong album Ain't That Good News vào năm 1964, nhưng không phải là đĩa đơn đầu tiên. Trước thời điểm chính thức phát hành bài hát, Sam Cooke mới chỉ biểu diễn bài hát này đúng 1 lần và đó cũng chính là lần cuối cùng.

Sam Cooke bị bắn chết tại một khách sạn nhỏ ở Los Angeles trong một khu vực tối tăm vì mất điện. Cho đến nay, không ai chắc chắn điều gì đã xảy ra vào đêm 11/12/1964 và vì thế những nghi vấn về thuyết âm mưu hướng đến các ca sĩ người Mỹ gốc Phi vẫn còn được đem ra bàn luận bởi các nhà nghiên cứu xã hội.Khi chết Sam Cooke mới chỉ 33 tuổi.

Sau cái chết của Sam Cooke khoảng 1 tháng, theo đúng kế hoạch, single A Chane Is Gonna Come được chính thức ra mắt trong một không khí bi thương. Sam Cooke đã không thể sống để chứng kiến bài hát anh từng lo sợ rằng sẽ khiến một bộ phận người hâm mộ quay lưng, nhưng giờ đây lọt vào các BXH nhạc pop và R&B của quốc gia, dù cho không thể đạt được vị trí cao vì ý nghĩa nhạy cảm.

A Change Is Gonne Come được lựa chọn là bài hát chủ đề cho chiến dịch tranh cử Tổng thống của Barack Obama, tổng thống da màu đầu tiên của nước Mỹ vào năm 2008. Barack Obama cũng đã đề cập đến bài này trong phát biểu của mình: "Đã qua một thời gian dài rồi, và thay đổi sẽ đến với nước Mỹ".

Với những giá trị về mặt lịch sử, văn hóa và thẩm mỹ, A Change Is Gonna Come hiện đang được lưu trữ tại Bảo tàng Quốc hội Mỹ.

Hà My