Ca khúc 'Express Yourself': Khơi mào cuộc chiến giữa 2 biểu tượng

(lienminhbng.org) - Những thập niên cuối của thế kỷ 20, làn sóng nữ quyền trong âm nhạc đại chúng cho thấy sự chớm nở và nhanh chóng lên ngôi với hàng loạt tên tuổi nghệ sĩ, nhóm nhạc nữ như Spice Girls, Janet Jackson, Destiny’s Child, đến sau này có Brtiney Spear hay Lady Gaga… Âm nhạc của họ cất lên tiếng nói mạnh mẽ xua đi những định kiến trước đó vẫn tồn tại phía sau ánh hào quang của những nữ nghệ sĩ. Người đóng vai trò mở đầu cho xu hướng và tiếp tục đóng đinh với định hướng đó trong tất cả các sản phẩm về sau này, chính là Madonna.

• VIDEO: Madonna được Billboard vinh danh Phụ nữ của năm 2016

Một sản phẩm cho thấy rõ ràng nhất định hướng ấy là đĩa đơn nằm trong album phòng thu thứ 4 của Madonna - Express Yourself - ra mắt tháng 5 năm 1989.

Tiếng gọi nữ quyền bằng âm nhạc

Madonna giải thích về thông điệp của Express Yourself trong một bài phỏng vấn với The New York Times năm 1989 như sau: “Mọi người nên nói những gì mình muốn. Nguyên nhân cho một mối quan hệ không thành là bởi họ lúc nào cũng sợ sệt. Đây cũng chính là vấn đề của tôi trong tất cả các mối quan hệ.

Express yourself do Madonna trình diễn 

Chắc hẳn ai cũng nhìn tôi như một người hướng ngoại, và trong mọi hoàn cảnh, nếu tôi muốn gì thì tôi sẽ đòi hỏi điều đó. Nhưng đôi khi, bạn lại cảm thấy rằng nếu mình đòi hỏi quá nhiều hoặc yêu cầu không đúng, nhất là đối với người bạn quan tâm thì họ sẽ không còn quý mến bạn.”

Madonna cũng đã bác bỏ quan điểm mình đưa ra trong một ca khúc khác của cô là Material Girl.

Trước đó hơn 1 năm, Material Girl của Madonna gây tranh cãi khi đưa ra lối quan điểm khá thực dụng của những người phụ nữ chỉ đồng ý đến với đàn ông khi họ có thể chu cấp cho cô những điều kiện vật chất đầy đủ. 1 năm sau, có vẻ như Madonna đã suy nghĩ lại.

''You don't need diamond rings or 18 carat gold / Fancy cars that go very fast you know they never last,'' (Bạn không cần nhẫn kim cương hay vàng 18 kara/ Những chiếc ô tô thời thượng đi với tốc độ cao mà bạn biết rằng nó sẽ chẳng tồn tại lâu dài), là lời tuyên bố dõng dạc của Madonna trong Express Yourself, khuyên những người phụ nữ không nên để vật chất chi phối quyền được nói lên suy nghĩ của mình.

Express Yourself được Madonna đồng sáng tác với Stephen Bray. 2 người gặp nhau khi Madonna theo học lớp học nhảy ở Đại học Michigan, sau đó cùng nhau lên New York, thành lập ban nhạc riêng. Đến khi Madonna rời nhóm, kí hợp đồng với Sire Records thì họ lại tiếp tục cộng tác với nhau trong hàng loạt sản phẩm âm nhạc, ngoài Express Yourself còn có Into The Groove và True Blue.

Ngay sau khi ra mắt vào tháng 5/1989, Express Yourslef cùng với những bài hát khác trong album Like A Prayer lập tức gây được phản hồi rất tích cực trong công chúng lẫn giới phê bình âm nhạc. Vẫn là một Madonna mạnh mẽ, khảng khái đó thôi, nhưng cái tôi của cô dường như đã tìm được sự hài hòa nhất định.

Tác giả Lucy O’brien trong cuốn sách Madonna: Like An Icon nhận xét về bài hát này một cách chi tiết: “Express Yourself là tiếng gọi nữ quyền với âm nhạc mạnh mẽ và tâm hồn đầy cảm xúc. Ở đây Madonna đóng vai trò như một người thuyết giáo cho phái nữ, từng từ một đều nhấn mạnh về việc chống lại vật chất, kêu gọi về sự tự tôn trọng bản thân. Điều đó có nghĩa rằng, hãy từ bỏ một người đàn ông vì anh ta không đối xử tốt với bạn.”

Lấy cảm hứng nghệ thuật từ bộ phim câm ra mắt năm 1927 Metropolis, MV Express Yourself được đầu tư kinh phí khoảng 5 triệu USD vào thời điểm đó, trở thành MV đắt giá nhất lúc bấy giờ. MV được thực hiện bởi đạo diễn David Fincher tại Culver City, California.

Nếu như bộ phim Metropolis của đạo diễn người Đức Fritz Lang đưa đến sự phân chia mạnh mẽ giữa tầng lớp lao động và những nhà quản lý của thành phố, thì với MV của Express Yourself, Madonna đóng vai người phụ nữ thời thượng vây xung quanh bởi những người đàn ông cơ bắp đóng vai những “công nhân” của cô, trong số đó có một người được cô lựa chọn để “giãi bày”. Có thể thấy bóng dáng phong cách của Metropolis qua hình ảnh những nhà máy, nhà chọc trời và tông màu nền.

Điều này cũng tương đồng với sự nhấn nhá cổ điển mà Madonna đã theo đuổi trong các sản phẩm trước đây. Qua cách cô mặc đồ, để tóc vàng gợi nhớ đến Marilyn Monroe, khéo léo đề cập đến câu thơ của Marilyn Monroe “Kim cương là bạn thân của các cô gái” trong Material Girl, hay qua cách cô liệt kê tên các diễn viên nổi tiếng trong bài Vogue như Rita Hayworth, Bette Davis và Lana Turner.

Mối “hiềm khích” ngầm giữa Madonna và Lady Gaga?

Nếu để kể tên một “đàn em” gợi liên tưởng đến Madonna nhiều nhất, chắc hẳn cái tên được nêu ra nhiều nhất sẽ là Lady Gaga. Và 2 ca sĩ này đã từng “đụng chạm” vào đầu năm 2012 khi sản phẩm mới ra lúc đó của Lady Gaga là Born This Way, một tuyên ngôn của giới LGBT bị cho là tương đồng kha khá với Express Yourself của Madonna.

Ban đầu, mọi việc có vẻ chỉ dừng lại ở những ý kiến của công chúng khi 2 ca sĩ tỏ ra bình thường lúc xuất hiện cùng nhau trong các sự kiện. Lady Gaga còn khẳng định phía Madonna dành cho cô những lời lẽ rất tích cực, giữa họ không hề có vấn đề gì.

Thế nhưng, Madonna lại gián tiếp bác bỏ điều đó, khi cô trả lời phỏng vấn ABC News vào tháng 1/2012, rằng cô nhận thấy Born This Way như một sự giáng cấp với âm nhạc của Lady Gaga.

Lady Gaga không đưa ra ý kiến gì trước báo giới về vấn đề trên. Và dù cho Madonna đã có bước đi nhằm xoa dịu dư luận, qua việc mash-up 2 ca khúc này lại với nhau trong một buổi biểu diễn cuối năm 2012 thì các fan vẫn không ngừng hoài nghi về sự hiềm khích ngầm giữa 2 nữ ca sĩ có phong cách âm nhạc gần như tương đồng.

Cuối cùng vào năm 2016, Madonna đã đưa ra phát ngôn chính thức trên tạp chí Rolling Stone về Lady Gaga: “Lần duy nhất tôi phê phán Lady Gaga là khi tôi cảm giác cô ấy bắt chước ca khúc của tôi. Không liên quan gì đến chuyện lo sợ rằng Lady Gaga sẽ cướp mất ngôi vị hay cạnh tranh với tôi. Tôi vẫn luôn cho rằng đó là một ca sĩ, nhạc sĩ tài năng. Mọi chuyện chỉ dừng lại ở đó”.

Có vẻ như công chúng đã có câu trả lời về mối thù giữa 2 nữ ca sĩ, dù cho tháng 9 vừa qua các fan lại “lục lọi” được một đoạn Lady Gaga nhắc đến Madonna trong bộ phim tài liệu của Lady Gaga Five Foot Two như sau: “Tôi luôn ngưỡng mộ Madonna bất chấp cô ấy nghĩ gì về tôi. Tôi chỉ không hài lòng về việc cô ấy đã không nói chuyện thẳng thắn với tôi rằng âm nhạc của tôi là hạ đẳng”.

VIDEO: Madonna được Billboard vinh danh Phụ nữ của năm 2016

Ở tuổi 58, nữ nghệ sỹ kỳ cựu này đã sở hữu trong tay hàng chục bản hit, 7 giải Grammy, khối tài sản đồ sộ và hàng triệu người hâm mộ trên toàn thế giới.

Hà My