Sách điện tử Việt: Cuộc chơi chỉ mới bắt đầu

(lienminhbng.org) - Sách điện tử (ebook) mới du nhập vào Việt Nam trong vài năm gần đây theo đà phát triển công nghệ chung. Nhiều người cho rằng ebook sẽ dần dà chiếm lĩnh thị trường của sách giấy truyền thống.

• Audiobook - xử lý thế nào để đúng thẩm quyền?

• Ra mắt sách điện tử bàn về 'sự tử tế'
• Sách điện tử lậu - Nỗi lo mới của ngành xuất bản

Thế nhưng, trong tình trạng các bản ebook dễ dàng được chia sẻ và tìm kiếm trên mạng như hiện nay, việc phát triển ebook có bản quyền hướng đến người đọc chịu chi tiền để mua, thì ebook phát triển mạnh còn là một viễn cảnh lâu dài.

Những người “mở đường”

Khoảng năm 2010 thì thị trường sách điện tử bắt đầu hình thành ở VN. Các đơn vị khởi xướng kinh doanh sách điện tử là các công ty công nghệ thông tin như Lạc Việt (thương hiệu SachbaoVN) và VINAPO (thương hiệu Alezaa), VEGA (thương hiệu Waka). Các công ty công nghệ có thế mạnh về kỹ thuật nên khá thuận tay trong việc phát triển hệ thống phát hành ebook và chịu ảnh hưởng nhiều từ mô hình Amazon ở Mỹ.

Giai đoạn 2011-2012 thì có thêm các đơn vị xuất bản sách tham gia là Phương Nam (thương hiệu Komo), NXB Tổng Hợp (thương hiệu Sachweb), NXB Trẻ (thương hiệu YBOOK). Sang 2015 thì có thêm hai đơn vị chuyên phát hành sách in tham gia cuộc chơi ebook là Tiki (thương hiệu Miki) và Vinabook.

Như vậy trong giai đoạn 2010-2015, thị trường ebook Việt Nam đã hình thành tương đối hoàn chỉnh với sự tham gia của 3 nhóm đơn vị: công nghệ, xuất bản và phát hành. Tuy nhiên, cho đến nay, vẫn chưa có một đơn vị nào có tiềm lực tài chính và công nghệ vượt trội để vươn lên chiếm lĩnh phần lớn thị trương như Amazon.

Sau giai đoạn hào hứng sôi động ban đầu thì hiện tại, các đơn vị kinh doanh ebook đều đang vất vả bươn chải vì thị trường bán lẻ không như kỳ vọng. Trong bối cảnh mà có thể tìm kiếm ebook dễ dàng trên mạng để tải thì không dễ hướng người dùng tới việc mua sách có bản quyền. Về tổng thể thì các đơn vị có sách như Phương Nam, NXB Trẻ, NXB Tổng Hợp sẽ dễ chịu đựng hơn các đơn vị không có sách - tức là những đơn vị chỉ thuần về thương mại mà không có hoạt động xuất bản sách.

Doanh thu cũng chỉ mang tính “mở đường”

Sách điện tử không thay thế sách giấy mà chỉ bổ sung thêm một số tiện ích như: Tìm kiếm và đánh dấu trang (bookmark). Đây là thế mạnh của ebook. Người đọc có thể gõ từ khóa tìm kiếm trong cuốn sách đang đọc dễ dàng. Họ cũng dễ dàng tìm kiếm các chỗ đã đánh dấu, một số ebook còn có thể ghi chú (note), highlight và chia sẻ trích đoạn lên mạng xã hội. 

Sách điện tử lậu - Nỗi lo mới của ngành xuất bản

Một số nhà xuất bản cho biết sẽ kết hợp để thuê luật sư khởi kiện những trang web, diễn đàn đăng tải trái phép sách điện tử vi phạm bản quyền.

Sách điện tử cũng giúp người dùng: Quản lý và Lưu trữ. Với ebook có bản quyền thì việc quản lý và lưu trữ rất thuận tiện. Danh mục ebook đã mua luôn đi kèm với tài khoản người dùng, khi cần đọc thì có thể tải ngay về máy. Toàn bộ kho ebook có thể chứa trong chiếc điện thoại hay máy tính bảng, phù hợp với những người thường xuyên di chuyển hay nhà ở chật, không đủ chỗ chứa sách giấy.

Thị trường ebook thế giới phát triển mạnh ở Mỹ, Nhật, Tây Âu nhưng doanh thu cũng chỉ đạt khoảng 20% so với sách giấy. Việc sử dụng ebook rất phổ biến, tại Mỹ từ năm 2015 đã có hơn 90% thư viện cộng đồng có mua sách điện tử cho bạn đọc mượn.

Ebook có bản quyền ở VN hiện có doanh thu rất nhỏ so với tổng doanh thu thị trường sách. Không ai công bố số liệu thật nên cũng khó nói chính xác nhưng có lẽ tối đa chỉ chừng 1%. Người VN đọc ebook cũng khá nhiều nhưng đa phần là họ tải về từ các nguồn chia sẻ miễn phí vì rất dễ tìm trên mạng.

(Kỳ 2: Sử dụng, sản xuất và bảo mật ebook như thế nào?)

Audiobook - xử lý thế nào để đúng thẩm quyền?

Ngày 9/7, một số nhà phát hành sách lên tiếng vì hành vi xâm phạm bản quyền của một công ty có trụ sở tại đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, quận 3 TP.HCM, theo đó công ty này công khai tuyển dụng cộng tác viên thu âm sách nói (audiobook) mà không được sự cho phép của các đơn vị nắm giữ bản quyền những cuốn sách này.

Hoàng Nhân
Thể thao & Văn hóa