Đằng sau sự đầu tư chóng mặt của Saudi Arabia cho thể thao

Từ Pro League đầy sao đến golf, F1 và cricket, chiến lược đầu tư vào thể thao của Saudi Arabia vừa tham vọng vừa gây tranh cãi.

Khi Saudi Arabia tăng nhanh danh mục đầu tư thể thao của mình, các chi tiết sẽ khác nhau, nhưng một số chủ đề nhất định vẫn nhất quán: Cam kết theo sau là đầu tư, gián đoạn kèm theo tranh cãi và cuối cùng là gia tăng ảnh hưởng của Saudi Arabia.

Tham vọng lớn

Năm nay, tham vọng thể thao của Saudi Arabia đã tăng cao. Mùa giải Saudi Pro League bắt đầu vào cuối tuần qua với những tên tuổi lớn như Karim Benzema, N'Golo Kante, Jordan Henderson.

Đó là bóng đá, còn với golf, Bộ Tư pháp Mỹ có thể đang tiến hành một cuộc điều tra chống độc quyền đối với đề xuất sáp nhập lớn của môn golf, nhưng LIV Golf do Quỹ đầu tư công của Saudi Arabia (PIF) tài trợ vẫn tiếp tục, cho mượn người chơi tham gia các sự kiện Asian Tour và ra mắt trò chơi giả tưởng của riêng mình. Vào tháng 9, Giải vô địch cử tạ thế giới diễn ra ở Riyadh, tiếp theo vào tháng 10 là Đại hội thể thao đối kháng thế giới được hồi sinh và một chặng của Giải vô địch toàn cầu về môn cưỡi ngựa.

Tyson Fury sẽ so găng trong thành phố, trong một trận so găng không chính thức với Francis Ngannou, từ Ultimate Fighting Championship (UFC). Vào tháng 11, thành phố Dammam phía Đông sẽ tổ chức giải bóng ném tương đương với Giải vô địch thế giới các CLB, giải Super Globe. Vào tháng 12, FIFA Club World Cup sẽ đến với Jeddah, cùng thời điểm thành phố chuẩn bị tổ chức sự kiện quần vợt ATP đầu tiên của Saudi Arabia, vòng chung kết Next Gen.

Trong khi đó, ở vùng núi phía Tây Bắc, công việc xây dựng vùng Trojena vẫn tiếp tục. Đây sẽ là địa điểm cho Thế vận hội mùa Đông châu Á 2029, một sự kiện mà Saudi Arabia đã cứu khỏi nguy cơ tuyệt chủng. Trojena là một trong 4 khu vực sẽ hình thành dự án khổng lồ của Neom, trong đó "một ngôi làng gấp" gồm các khu dân cư sang trọng và mạng lưới dốc trượt tuyết dài 36km. Các sườn dốc sẽ được xây dựng trên một ngọn núi, Jabal al-Lawz, mà văn chương mô tả là "trung bình mát hơn so với phần còn lại của vương quốc".

Bên cạnh Trojena là một sự kiện thử nghiệm ở Rotterdam vào tháng tới cho Series E1. Giải vô địch đua thuyền điện đầu tiên trên thế giới, E1, đã trải qua một thời gian dài thai nghén cho đến năm ngoái, khi PIF có một ghế trong hội đồng quản trị. Bây giờ, cuộc đua chính thức đầu tiên được ấn định cho Jeddah vào "đầu năm 2024". Dự kiến E1 sẽ là một phần trong nỗ lực biến Saudi Arabia trở thành điểm đến cho hạng du thuyền.

Rumayyan 53 tuổi, tốt nghiệp ở Saudi Arabia và thành danh khi làm việc trong lĩnh vực ngân hàng của nước này. Năm 2015, ông được diện kiến Bin Salman, được yêu cầu điều hành quỹ tài sản có chủ quyền của đất nước, nơi quản lí số tài sản trị giá khoảng 600 tỉ USD.

Hóa ra rất nhiều điều Bin Salman muốn Rumayyan làm liên quan đến thể thao. PIF là phương tiện cho nhiều khoản đầu tư mà Saudi Arabia đã thực hiện trong lĩnh vực này và Rumayyan thường đứng trước các khoản đầu tư đó. Ông là chủ tịch của Newcastle, có bài phát biểu cuối mùa trước người hâm mộ và dẫn đầu phái đoàn của CLB tại trận chung kết Carabao Cup ở Wembley. Ông sẽ trở thành chủ tịch của cơ quan bao gồm PGA Tour, DP World Tour và LIV. Ông là người gần gũi nhất với tham vọng thể thao của Saudi Arabia và cũng như với thuyền máy điện, những tuyên bố công khai của ông có xu hướng làm sáng tỏ các mục tiêu của đất nước.

Tầm nhìn 2030

Trong số 64 quỹ tài sản có chủ quyền, PIF được Viện Kinh tế Quốc tế Peterson ở Washington xếp hạng 56 về tính minh bạch vào năm 2021. Thực tế PIF cũng không phải là phương tiện tài trợ duy nhất của Saudi Arabia. Cuối tuần trước, PIF đã thông báo họ sẽ điều hành hoạt động thể thao thông qua một công ty mới, SRJ Sporting Investments, công ty sẽ "đầu tư vào việc mua lại và tạo ra các sự kiện thể thao mới IP [sở hữu trí tuệ], quyền thương mại của các cuộc thi thể thao nổi tiếng và phổ biến cũng như tổ chức các sự kiện toàn cầu lớn ở Saudi Arabia".

Một phân khu khác của PIF, Sanabil, chuyên đầu tư vào quỹ đầu tư mạo hiểm và quỹ cổ phần tư nhân. Một lần nữa Rumayyan là chủ tịch và Sanabil nắm giữ cổ phần trong các doanh nghiệp có lợi ích thể thao. CVC Partners và Silver Lake, chẳng hạn, hai quỹ mà Sanabil tham gia, lần lượt nắm giữ cổ phần ở La Liga và Man City.

Rồi còn có Aramco, công ty dầu mỏ thuộc sở hữu nhà nước đã báo cáo doanh thu là 535 tỉ USD vào năm 2022. Năm ngoái, Aramco đã công bố hợp tác với Hội đồng Cricket Quốc tế để trở thành nhà tài trợ chính cho mọi sự kiện của ICC, bao gồm cả Giải vô địch cricket thế giới vào tháng 10. Họ cũng là nhà tài trợ chính của một giải golf mới dành cho nữ. Họ còn là đối tác toàn cầu của giải đua Công thức 1, có quan hệ đối tác nhỏ với Hiệp hội Bóng rổ Trung Quốc và tài trợ cho giải vô địch thể thao điện tử trị giá 10 triệu USD là Gamers Without Borders.

Dường như mọi ngóc ngách của nhà nước Saudi Arabia đều đang chuyển sang thể thao. Ngay cả Neom, thứ sẽ "thay đổi bộ mặt cuộc sống trên hành tinh này" (nhưng phần lớn vẫn chưa được xây dựng), đã chi 400 triệu USD cho hoạt động tiếp thị để đầu tư vào McLaren.

"Đây là một chiến lược thể thao toàn diện và chi tiết hơn bất kì chiến lược nào khác trên thế giới", một giám đốc điều hành đã tham gia vào kế hoạch này cho biết với điều kiện giấu tên. "Đó không phải là mốt nhất thời, đây không chỉ là ý thích bất chợt của một số người giàu có. Điều này đã được lên kế hoạch, đó là một cách tiếp cận thực tế về những gì thể thao có thể làm để thay đổi một quốc gia liên quan đến sức khỏe, phúc lợi và sự tham gia tích cực. Đó là một kế hoạch thực sự chi tiết và nó được dựa trên các chiến lược thể thao tốt nhất trên thế giới. Đây là một cách tiếp cận rất phối hợp".

Nhiều chiến lược cũng như cơ hội đầu tư nhưng tài liệu cơ bản là "Tầm nhìn 2030". Được xuất bản vào năm 2016, đó là một tuyên bố sứ mệnh chỉ ra con đường dẫn đến "một Saudi Arabia mạnh mẽ, thịnh vượng và ổn định, mang lại cơ hội cho tất cả mọi người", theo lời nói đầu của Bin Salman. "Tầm nhìn 2030" có 3 trụ cột, một trong số đó tìm cách loại bỏ thu nhập của vương quốc khỏi sự phụ thuộc vào nguồn thu từ dầu mỏ. Bên dưới các trụ cột là 13 chương trình "hiện thực hóa", một trong số đó là chất lượng cuộc sống. Trong số 10 mục tiêu của chương trình đó, hai mục tiêu đầu tiên là "thúc đẩy các hoạt động thể thao trong cộng đồng" và "đạt thành tích xuất sắc trong một số môn thể thao trong khu vực và quốc tế".

Nghiên cứu gần đây của tờ Guardian ước tính Saudi Arabia đã chi 6 tỉ USD cho các dự án liên quan đến thể thao kể từ đầu năm 2021. Năm ngoái, PIF đã đầu tư 30 tỉ USD vào nhánh cơ sở hạ tầng của tập đoàn cổ phần tư nhân Blackstone (Rumayyan đã công bố thỏa thuận và người đứng đầu chiến thuật toàn cầu của Blackstone cơ hội là David Blitzer, đồng sở hữu của Crystal Palace). 

 Mạnh Hào