Kitaro - âm nhạc từ thiên đường

Yêu âm nhạc của Kitaro từ thuở thơ bé nhưng sắp tới, trong Chân trời rực rỡ - chương trình lớn nhất sự nghiệp của mình từ trước tới nay - ca sĩ Hà Anh Tuấn mới có thể mời thần tượng về diễn, tại ngay quê nhà của anh.

Kitaro có thể là cái tên lạ với một số khán giả Việt Nam. Nhưng thực tế, rất có thể họ đã nghe nhạc phẩm Matsuri của ông. Và hóa ra, danh tiếng của Kitaro lại gắn liền với chính Việt Nam.

Nổi tiếng với bản nhạc phim về Việt Nam

Tên tuổi của Kitaro đã vượt ra ngoài biên giới Nhật Bản vào những năm cuối thập niên 1980. Ông được Bách khoa toàn thư Anh Encyclopedia Britannica miêu tả là "nhạc sĩ tinh túy nhất của dòng New Age". Trong đó, danh tiếng của ông vươn ra toàn cầu không thể không nhắc tới đóng góp của nhạc phim Heaven & Earth (1993).

Heaven & Earth (dịch: Thiên đường và trái đất) là bộ phim về chiến tranh Việt Nam của đạo diễn lừng danh người Mỹ Oliver Stone. Phim dựa trên cuốn hồi ký When Heaven and Earth Changed Places năm 1989 của Le Ly Hayslip, kể về cuộc đời long đong của cô trong cuộc chiến tranh xâm lược của Mỹ tại Việt Nam.

Tìm tới một nhạc sĩ New Age để viết nhạc cho bộ phim có nội dung chiến tranh, đó quả là một ý tưởng kỳ lạ. Nhưng Stone đã quyết định như vậy khi liên hệ với Kitaro - người khi đó đã tung ra gần 20 bản thu với những thanh ấn tượng và mờ ảo như tranh Monet. Và, Kitaro - lúc đó ở tuổi tứ tuần với bờm tóc đen óng ả dài tới thắt lưng - ngay từ đầu đã hiểu khá rõ tại sao Stone lại chọn ông để thực hiện phần nhạc cho câu chuyện đầy dốc khúc khuỷu của Le Ly Hayslip.

"Điều đầu tiên ông ấy nói với tôi là: "Tôi không muốn kiểu nhạc phim thông thường ở Hollywood" - Kitaro nhớ lại - "Và tôi bảo ông: "Ok! Không vấn đề!" Rồi, cười toe toét một lúc và nhướn lông nheo, ông nói thêm: "Dù tôi cũng không biết phải làm thế nào".

Chỉ dẫn duy nhất mà Stone để lại, đó là âm nhạc phải mang tới một cảm giác châu Á. Không nhất thiết phải theo phong cách hay chọn nhạc cụ cụ thể nào, chỉ cần nó gợi lên trong tâm trí một không khí đậm chất Á Đông của Việt Nam.

Thế là, khi Stone bắt đầu bấm máy ở Đông Nam Á vào mùa đông năm đó, Kitaro lui về phòng thu của mình ở Colorado để nghiền ngẫm chất nhạc cho Heaven & Earth. Nơi ông sống nằm trên mực nước biển 10.000 feet, gợi nhắc về ngôi nhà ở ẩn trên núi của ông ở Nhật Bản nhưng cho phép ông vẫn giữ kết nối cận kề với các nhạc sĩ khác, công ty thu âm và bạn bè khắp thế giới.

Khi Kitaro gửi cho Stone cuộn băng nghe thử, ông lập tức nhận được bản fax viết: Xin chúc mừng. Nhạc này thật quá tuyệt. "Và đó là khi tôi thật sự biết chúng tôi có thể cộng tác với nhau" - Kitaro kể.

Bản năng của Stone đã nhắm đúng mục tiêu. Mặc dù âm nhạc Kitaro gửi ông rõ ràng nằm trong từ vựng chung của phong cách đậm chất Kitaro - với hàng loạt bộ gõ, chiêng và sáo mang âm thanh kỳ lạ, tương phản với khối âm thanh của bộ tổng hợp và dàn nhạc - nó vẫn dày đặc cảm xúc và màu thời gian, nổi bật bởi giai điệu rền rĩ của đàn nhị, giai điệu đồng quê Việt Nam và kết cấu giọng giống như dàn hát thánh ca. Khán giả Việt Nam, bên cạnh các địa danh, có thể dễ dàng nhận ra những từ thuần Việt trong danh mục ca khúc như Trống cơm hay Cây sầu đâu.

Nhưng nếu Kitaro và Stone có tầm nhìn chung về âm nhạc, phương pháp làm việc của họ lại khác nhau đáng kể. Khi nhà soạn nhạc ẩn dật tới thăm phim trường ở Thái Lan, ông nhận thấy Stone ở giữa cơn lốc sáng tạo.

"Oliver Stone như một công nhân cực kỳ chăm chỉ" - ông nói - "Khi tôi ở đó, ông ấy làm việc, làm việc, làm việc mọi ngày. Rồi, khi tôi trở lại Mỹ, chuyện cũng y chang. Với ông ấy thế là ổn nhưng đó không phải cách làm việc của tôi".

Kitaro trước đây cũng từng làm phim, nhưng không phải ở Mỹ, và cũng chưa bao giờ làm với một đạo diễn tầm cỡ như Stone. "Chúng tôi đều phải điều chỉnh - đôi khi từ phía âm nhạc, đôi khi từ phía bộ phim" - ông nói - "Tính tới khi hoàn thành, tôi đã mất một năm rưỡi làm việc, nhưng nó rất đáng".

Album nhạc phim Heaven & Earth gồm 17 nhạc phẩm, dài gần 58 phút, đã mang về cho Kitaro giải Quả cầu vàng năm 1993 cho Nhạc phim gốc hay nhất.

Người đàn ông của tình yêu và niềm vui

 Kitaro tên thật là Masanori Takahashi, sinh năm 1953 tại Aichi, Nhật Bản. Nghệ danh Kitaro là biệt danh hồi nhỏ của ông, có nghĩa là "người đàn ông của tình yêu và niềm vui". Sau khi Kitaro tốt nghiệp Đại học Sahid, ông muốn theo đuổi âm nhạc nhưng bị cha mẹ phản đối kịch liệt. Dù vậy, ông vẫn quyết tâm đi theo tiếng gọi của đam mê.

Không được đào tạo chính quy nhưng Kitaro có thể chơi nhiều nhạc cụ và tự ký âm theo lối riêng. Ông bước chân vào làng nhạc như người chơi guitar cho một ban nhạc rock ở trường trung học. Họ thường chơi nhạc của Otis Redding và The Beatles.

Thế nhưng, sau chuyến thăm châu Âu vào năm 1972 và nghe nhóm nhạc art rock của Đức là Tangerine Dream biểu diễn, Kitara khám phá ra và lập tức say mê bộ tổng hợp. Ông liền bắt tay xây dựng bộ tổng hợp đầu tiên của mình và phát hành album ra mắt Astral Voyage.

Kể từ đó, âm nhạc của Kitaro mở rộng, bao gồm một số nhạc phim điện ảnh và truyền hình. Tới nay, ông là một trong nghệ sĩ New Age đình đám nhất thế giới. Ngoài giải Quả cầu vàng, ông còn thắng giải Grammy ở hạng mục Album New Age hay nhất cho album Thinking of You (1999) và lập kỷ lục 16 lần nhận đề cử ở hạng mục này.

Sinh ra trong một gia đình nông dân theo Thần đạo - Phật giáo, bản thân Kitaro là một Phật tử. Điều này phản ánh rõ ràng trong âm nhạc của ông: Đậm chất tâm linh, chất chứa nhiều suy tư nhưng vẫn mang tinh thần vui sống và đặc biệt hòa nhịp với thiên nhiên.

 "Âm nhạc này không tới từ tâm trí tôi. Nó là từ thiên đường, thấu qua cơ thể tôi và thoát ra tay tôi khi tôi viết nhạc" - Kitaro nói - "Đôi khi tôi cũng phải tự hỏi: Tôi không bao giờ luyện tập. Tôi không biết đọc hay viết nhạc, nhưng ngón tay tôi cứ di chuyển. Vậy ai đã viết ra những ca khúc này? Tôi viết ra các ca khúc nhưng chúng không phải của tôi".

Cũng chính vì vậy, Kitaro không thích chủ nghĩa địa phương trong cộng đồng âm nhạc Nhật Bản. Với ông, âm nhạc, cũng như thiên nhiên, là tiếng nói chung của loài người: "Tôi thích cảm giác rằng mình có thể tạo dựng mối quan hệ với mọi người ở bất cứ quốc gia nào. Chúng ta có thể nói những ngôn ngữ khác nhau, nhưng cùng chung những cảm giác".

Hà Anh Tuấn không ngại tiết lộ rằng anh đã phải dùng chiêu để mời Kitaro tới Việt Nam. Anh rõ ràng rất hiểu thần tượng nên đã đi đường vòng, mời ông làm… đại sứ của dự án Rừng Việt Nam. Cùng Tuấn về rừng Cúc Phương, Kitaro chia sẻ rằng ông rất yêu Việt Nam, cả thiên nhiên và con người, và mong được dạy nhạc cho trẻ em Việt Nam. Khi nghe ông bày tỏ mong muốn trở lại Việt Nam sau lần đầu tiên từng tới Đà Nẵng để làm nhạc phim Heaven & Earth, Tuấn đã lập tức nắm bắt cơ hội!

Chương trình Chân trời rực rỡ của Hà Anh Tuấn với sự tham gia của Kitaro sẽ diễn ra vào hai đêm 24 và 25/2/2023 sân lễ hội Đền Vua Đinh - Vua Lê, cố đô Hoa Lư, Ninh Bình… Kitaro sẽ sáng tạo thêm và biểu diễn cùng Hà Anh Tuấn ba ca khúc nổi tiếng của anh là Tháng Tư là lời nói dối của em, Xuân thì và Một mình một sớm mai. Đặc biệt, cũng trong Chân trời rực rỡ, lần đầu tiên, hai tác phẩm Koi và Silk Road của Kitaro sẽ được viết lời Việt và biểu diễn.