Góc Hồng Ngọc: Luật chơi và tầng văn hóa

11/04/2014 11:01 GMT+7 | V-League

(lienminhbng.org) - Phản đối trọng tài một cách thiếu văn hóa, dọa bỏ cuộc hay bỏ cuộc vì không hài lòng với một quyết định nào đó đã trở thành phổ biến trong bóng đá Việt Nam. Bình luận của cây bút Hồng Ngọc.

Bỏ cuộc thì không chỉ là vấn đề về tầng văn hóa ứng xử nữa, mà là vấn đề ở tầng văn hóa về nhận thức và thái độ, thậm chí về tổ chức xã hội.

Trước mỗi cuộc chơi đều phổ biến luật lệ. Anh đồng ý tham dự là anh chấp nhận luật lệ đó. Anh có thể đóng góp cho luật lệ mỗi lúc một tốt hơn (và phải thuyết phục được đa số rằng như thế là tốt hơn thì mới có sửa đổi luật lệ). Mỗi cuộc chơi là do nhiều bên, nhiều người đóng góp. Việc đồng ý tham dự cuộc chơi đã định hình luật lệ là anh cam kết chơi cùng nó, bảo vệ nó, phát triển nó, và sự phát triển của cuộc chơi giúp các bên, những người chơi hưởng lợi chung lâu dài.

Khi anh bỏ cuộc nghĩa là anh đã phá vỡ cam kết, không tôn trọng luật chơi và không tiếp tục đóng góp cho cuộc chơi đó nữa.

Trên phương diện cá nhân thuần túy, việc từ bỏ một cuộc chơi dễ được chấp nhận hơn, thậm chí được tôn trọng với các xã hội đề cao tự do cá nhân. Nhưng một quyết định mang tính cá nhân kéo cả một tập thể bỏ cuộc thì đó là vấn đề về văn hóa tổ chức xã hội. Anh không hài lòng thì có quyền từ chức, chứ không có quyền kéo cả một tập thể bỏ cuộc cùng anh. Đó là sự vô trách nhiệm. Vì quyết định bỏ cuộc như thế, nếu ứng xử một cách sòng phẳng, sẽ bị phạt rất nặng, thậm chí loại vĩnh viễn khỏi cuộc chơi. Tức là anh không chỉ chấm dứt việc đóng góp vào cuộc chơi chung, mà còn hủy hoại một đội bóng, tước đoạt công việc của rất nhiều người.

Nền văn hóa tiểu nông

Nền văn hóa của chúng ta xuất phát là văn hóa tiểu nông, vốn hầu hết chỉ giới hạn trong làng, xã cả về hoạt động sản xuất và giao tiếp. Vì vậy, con người thấy “thế giới” nhỏ bé, và cứ nghĩ mình là trung tâm của thế giới. Chúng ta rất dễ dàng nghe kiểu nói chuyện “tôi là thế này, tôi là thế kia, chơi thì chơi, không chơi thì thôi” từ những người có xuất xứ tiểu nông. Thậm chí khi buôn bán mà họ nói với khách hàng những câu đại loại như “hàng của tôi có thế thôi, không mua thì đi chỗ khác”. Anh sẽ chẳng khó gặp những người buôn bán kiểu này ở miền Bắc hiện nay.

Vì phạm vi giao tiếp nhỏ nên con người không học cách gây dựng, chinh phục các quan hệ mới. Vì sản xuất tiểu nông thì mình thích thế nào cũng được quyền làm như thế (chỉ đến mùa thu hoạch mới hứng chịu), trong khi nền sản xuất lớn, đặc biệt là sản xuất công nghiệp theo dây chuyền, thì chỉ cần sự tùy tiện của một mắt xích, một cá nhân sẽ phá vỡ toàn bộ quy trình sản xuất. Nên con người trong các xã hội công nghiệp có ý thức và biết cách hợp tác với nhau hơn. Và sợi dây duy nhất móc nối họ với nhau đó là luật chơi chung và thái độ tôn trọng luật chơi chung. Họ truyền đạt thái độ đó cho thế hệ sau bằng giáo dục.

Những nhà lãnh đạo các đội bóng của chúng ta đa phần đều có xuất xứ tiểu nông như thế, nên không có gì lạ khi họ bỏ cuộc chỉ vì cuộc chơi không đúng như ý họ. Triển vọng này chắc còn kéo dài, nếu nền kinh tế, xã hội của chúng ta vẫn cứ bám vào kết cấu tiểu nông như hiện nay.

Tôi cũng muốn chú thích thêm rằng, tôi cũng lớn lên trong nền văn hóa ấy và từng có hầu hết đặc điểm như vậy, phải rất khó khăn để nhận biết và khắc phục nhưng loại bỏ triệt để là không thể. Những phê phán này là hệ quả của việc “phản tỉnh”, hay “tự giác ngộ” và “tự phê phán”, trong quá trình hòa nhập vào xã hội đô thị, truyền thông, và nhất là từ khi tham gia kinh doanh, chứ không phải là việc chủ ý phê phán người khác.
Cảm ơn anh về những luận giải như một sự chia sẻ!

Thể thao & Văn hóa Cuối tuần

Tags:
Cùng chuyên mục
Xem theo ngày
Đọc thêm