Nghẹn ngào những lá thư thời chiến…

(lienminhbng.org) - Vừa diễn ra tại Hà Nội, hội thảo khoa học Những lá thư thời chiến với lịch sử, truyền thống và văn hóa dân tộc đã khiến nhiều người rơi nước mắt khi được chia sẻ tâm sự của những người con đã hi sinh xương máu vì tổ quốc.

• Chuyện về những bức ảnh thời chiến của Thông tấn xã Việt Nam: Khoảnh khắc vàng chiến thắng
• Chuyện về những bức ảnh thời chiến của Thông tấn xã: Khoảnh khắc khốc liệt nhất
• Chiêm ngưỡng tranh thời chiến vẽ vào thời bình

Cần nhắc lại, Những lá thư thời chiến Việt Nam là một trong những cuốn sách tiêu biểu, nằm trong công trình tủ sách Mãi mãi tuổi 20 của Đại tá nhà văn Đặng Vương Hưng, người  vừa được Bộ Lao động –Thương binh và Xã hội và Hội Nhà văn Việt Nam trao Giải Tôn vinh trong đợt tặng thưởng nhân kỷ niệm 70 năm ngày Thương binh liệt sĩ 27/7

Những kỷ vật vô giá, thiêng liêng

Tuyển tập Những lá thư thời chiến Việt Nam được tác giả thực hiện trong thời gian 10 năm (2005 – 2015), tập hơn hơn 300 lá thư của 127 tác giả. Người viết thư thuộc đủ mọi lứa tuổi và tầng lớp xã hội: Từ Chủ tịch Nước đến nông dân, công nhân, bộ đội, thanh niên xung phong… Họ đều trực tiếp đi qua chiến tranh.

Theo nhà văn Đặng Vương Hưng, đa phần các tác giả, nhân vật trong thư được giới thiệu trong cuốn sách đều là liệt sĩ, hoặc thương binh và khi cuốn sách này ra đời thì hầu hết họ đều không còn nữa. Bởi thế, nhiều lá thư không chỉ là kỷ vật vô giá, mà còn là di vật thiêng liêng, từng đặt trên bàn thờ của nhiều gia đình Việt Nam.

Chính vì thế, không phải ngẫu nhiên mà cuốn sách này đã tạo cảm hứng “khơi nguồn” cho sự ra đời của hàng trăm tác phẩm của Tủ sách Mãi mãi tuổi 20 và cả phong trào “Tiếp lửa truyền thống” giữa các cựu chiến binh và thế hệ trẻ cả nước hàng chục năm qua.

“Giữa sự im lặng của những con chữ và từng trang giấy mỏng manh đã cũ kỹ và ố vàng vì thời gian ấy, tôi bỗng nhận ra khí phách Việt Nam trong quá khứ hào hùng và cả trách nhiệm với những người đã hi sinh, cống hiến và thời đại chúng ta đang sống" - Nhà văn Đặng Vương Hưng chia sẻ - "Qua đây, tôi muốn góp một cách nhìn mới về chiến tranh, thông qua những tư liệu sống động và chi tiết nhất.”

Hội thảo đã thu hút hơn 30 tham luận của các tác giả từ khắp mọi miền đất nước. Tại hội thảo, nhiều học giả, nhà nghiên cứu đã đánh giá rất cao tuyển tập Những bức thư thời chiến Việt Nam, cho đây là một công trình sưu tầm và giới thiệu độc đáo mang tính nhân văn sâu sắc. Hàng ngàn bức thư là hàng ngàn tâm sự, hàng ngàn sự việc chân thực, chân thành, mà tác giả gửi tới gia đình, tới người thân, cho biết những điều sâu kín nhất, chân thực nhất xúc động nhất đang diễn ra trong thực tế cuộc chiến.

Một di sản sống động

 “Tôi đã đọc nhiều tiểu thuyết của nhiều nhà vắn tên tuổi viết về hai cuộc chiến tranh vĩ đại, tôi cũng bị cuốn hút, cũng xúc động, bởi sự dũng cảm hy sinh của các nhân vật. Nhưng dù sao đó vẫn là những nhân vật được hư cấu bởi tài năng của nhà văn" - GS Hoàng Chương, GĐ Trung tâm Nghiên cứu Bảo tồn và Phát huy Văn hóa dân tộc, người chủ trì hội thảo nhấn mạnh – "Còn Những bức thư thời chiến, từ suy nghĩ chân thực, việc làm chân thực của người chiến sĩ ngoài mặt trận muốn bày tỏ với cha mẹ, với vợ con, với người yêu… và sức thuyết phục của nó mạnh hơn bất cứ tác phẩm nghệ thuật hư cấu nào”.

Trong hội thảo, có nhiều tham luận hết sức xúc động và thuyết phục của những “người trong cuộc”, trong đó, Thiếu tướng Phan Khắc Hy (nguyên Chính ủy Bộ Tư lệnh Không quân; Phó tư lệnh Bộ đội Trường Sơn - đường Hồ Chí Minh) với câu chuyện tình yêu của chính mình. Ông cho biết, từ năm 1975, ông đã từ chiến trường gửi về gia đình 500 bức thư, mẹ ông đã dùng mo cau gói những bức thư ấy và đặt trên góc bếp khi có máy bay địch tới thì bà mẹ ôm mo cau chui xuống hầm.

Hoặc, bà Hoàng Phương Trang (Chánh VP Hội Khoa học Lịch sử VN) đã tiết lộ những lá thư của chồng mình – ông Trần Phương Thạc. Ông là một trong những thanh niên đầu tiên của Hà Nội vào chiến trường Quảng Trị; từ Phó bí thư Quận đoàn Hoàn Kiếm (Hà Nội) năm 1964 đã trở thành Chủ tịch Ủy ban Quân quản Đông Hà 1972 và tiếp theo là Bí thư Tỉnh đoàn đầu tiên của Quảng Trị sau 1975...

Chiêm ngưỡng tranh thời chiến vẽ vào thời bình

Họa sĩ như bị “đóng đinh” với cuộc chiến đã kết thúc gần 4 thập kỷ. Chẳng thế mà, từ lúc vào chiến trường cho tới khi qua đời, cuộc chiến vẫn ám ảnh ông, thôi thúc ông hoàn thiện những bức tranh dang dở.

Cựu chiến binh Trương Công Đạo (Quỹ Mãi mãi tuổi 20) đã thay mặt cả những đồng đội đang an nghỉ tại Nghĩa trang Liệt sĩ Quốc gia Trường Sơn với tâm sự xúc động Chúng tôi thấy chính mình trong đó.

Đặc biệt, bà Lê Thị Bích Vân (con gái của Mẹ Việt Nam Anh hùng Đào Thị Năm) đã có bài viết thấm đẫm nước mắt Mẹ đi hỏi vợ cho cha - Nỗi đau có thật của một gia đình có 2 con trai liệt sĩ…

Nhiều nhà nghiên cứu đã coi Những lá thư thời chiến là những trang sử trung thực, sinh động và thú vị nhất mà các bạn trẻ, đặc biệt là những người quan tâm đến lịch sử truyền thống và văn hóa dân tộc rất cần biết… Điều đó sẽ giúp chúng ta hiểu thấu đáo hơn quá khứ, để tự xây dựng cho mình một lý tưởng sống, hoài bão sống đẹp hơn, có ích hơn cho đất nước và cuộc đời này.

Ngọc Tường
Thể thao & Văn hóa