'Phía Tây không có gì lạ' thắng lớn tại BAFTA 2023: 'Chiến tranh không phải cuộc phiêu lưu'

Bộ phim dựa trên cuốn tiểu thuyết cùng tên All Quiet On The Western Front (Phía Tây không có gì lạ) của nhà văn Erich Maria Remarque, một cựu chiến binh người Đức trở về từ Thế chiến I, đã giành giải Phim hay nhất cùng 6 giải thưởng khác tại BAFTA.

Mô tả trực quan về sự sống và cái chết trong Thế chiến I, All Quiet On The Western Front mang về cho Edward Berger giải Đạo diễn xuất sắc nhất. Phim cũng được đánh giá là Phim hay nhất, Kịch bản chuyển thể hay nhất; cũng như các giải cho Phim không nói tiếng Anh, Kỹ xảo điện ảnh, Âm thanh và Nhạc phim gốc.

Chiến thắng "không thể tin nổi"

Giải thưởng Điện ảnh Viện Hàn lâm Anh(BAFTA) là giải thưởng uy tín cao do Viện Hàn lâm Nghệ thuật Điện ảnh và Truyền hình Anh tổ chức để tôn vinh những đóng góp xuất sắc nhất của Anh cũng như quốc tế cho điện ảnh.

Lễ trao giải BAFTA đầu tiên được tổ chức vào năm 1949. Buổi lễ đầu tiên lên sóng trên BBC năm 1956 với Vivien Leigh là người dẫn chương trình. Kể từ năm 2001, lễ thường diễn ra vào tháng 2. Năm nay, BAFTA vừa diễn ra vào tối Chủ nhật vừa qua (thứ Hai, 20/2, theo giờ Việt Nam) tại Royal Festival Hall.

Trước lễ trao giải, All Quiet On The Western Front đã lập kỷ lục là phim tiếng nước ngoài được đề cử nhiều nhất trong lịch sử 76 năm của giải với 14 đề cử. Bộ phim sử thi này cũng đang nhận 9 đề cử Oscar và với chiến thắng hoành tráng tại BAFTA, cánh cửa vinh quang ở Oscar lại càng mở rộng. Sau All Quiet On The Western Front, bi kịch Ireland The Banshees Of Inisherin và bộ phim tiểu sử rock Elvis đều giành 4 giải.

Ăn mừng chiến thắng, nhà sản xuất Malte Grunert hân hoan nói rằng thành công của bộ phim là "không thể tin nổi", rằng bộ phim cùng tiểu thuyết đã minh họa rằng "chiến tranh không phải là một cuộc phiêu lưu".

Cuốn sách gốc lần đầu xuất hiện vào cuối năm 1928 trên tạp chí Vossische Zeitung ở Đức và xuất bản thành sách vào đầu năm 1929. Sách nhanh chóng được dịch ra 26 thứ tiếng. Riêng ở Đức, có gần nửa triệu cuốn được bán ra chỉ sau vài tháng. Trong 18 tháng đầu, sách nhanh chóng được dịch ra 22 ngôn ngữ, bán được 2,5 triệu bản trên thế giới.

Là cựu chiến binh từ Thế chiến I, tác giả Remarque đã kể lại những tổn thất thể xác và chấn thương tinh thần của những người lính Đức trong chiến tranh cũng như sự xa lạ với cuộc sống đời thường mà nhiều người cảm thấy khi trở về nhà. Ấn phẩm cùng phần tiếp theo của nó, The Road Back (Đường về), xuất bản vào năm sau đó, nằm trong số những văn bản bị cấm ở Đức thời Quốc xã.

Cuốn sách được Lewis Milestone chuyển thể lần đầu tiên vào năm 1930, trở thành phim nói với bối cảnh chiến tranh đầu tiên giành giải Oscar. Năm 1979, cuốn sách được chuyển thể lần nữa bởi Delbert Mann, lần này là phim truyền hình. Bộ phim vừa đoạt giải của đạo diễn Edward Berger là lần thứ 3, All Quiet On The Western Front được đưa cuốn sách lên màn ảnh.

Trailer phim "All Quiet on the Western Front":

Quay phim bật khóc

Tuy nhiên, khác với 2 lần trước, All Quiet On The Western Front (2022) là bản chuyển thể đầu tiên bằng chính tiếng Đức. Tình cảm phía sau nó, do đó, cũng khác hẳn, như Berger khẳng định: "Lý do chính khiến chúng tôi thực hiện bộ phim là thôi thúc muốn kể câu chuyện của mình. Để đặt tất cả các cảm xúc chúng tôi cảm thấy khi lớn lên: Sự xấu hổ, tội lỗi, trách nhiệm với lịch sử mà nước Đức gây ra cho thế giới".

Được quay tại Cộng hòa Séc ("một quốc gia đã bị Đức xâm lược 2 lần - họ đã rất tử tế khi đón tiếp chúng tôi" - Berger nói), phim chứa nhiều cảnh quay mệt mỏi, ghi lại điều kiện mà quân đội ở mặt trận phía Tây phải chịu đựng.

Mặt đất bị đóng băng vào tháng 1/2021 khi nhà thiết kế sản xuất Christian Goldbeck cho công nhân đào hàng trăm mét hào quanh khu vực có diện tích bằng 4 sân bóng trong nỗ lực "cho khán giả thấy quy mô của toàn bộ sự việc". Băng bắt đầu tan khi phim bấm máy nhưng tình hình cũng thê thảm không kém. "Trời mưa, thời tiết xấu, lạnh" - Berger nhớ lại - "Chúng tôi chìm trong bùn tới hông và phải được giải cứu. Chắc tôi đã mất 5 đôi ủng cao su cho bộ phim này".

Sự nhọc nhằn lên tới đỉnh điểm khi đoàn quay tới cảnh nghiệt ngã nhất của bộ phim, trong đó nhân vật chính, Paul Baumer, bên trong miệng núi lửa ngập nước, đâm liên tục vào một lính Pháp và nhìn anh ta chết. Kinh hoàng trước những gì mình làm, Paul sau đó cố gắng tự trấn an. Cảnh tượng ấy cho những đấu tranh khốc liệt khi một người lính tàn nhẫn và một cậu bé hoảng sợ trú ngụ trong cùng một nhân dạng.

"Tôi nhớ rằng FelixKrammer (đóng vai Paul) đột nhiên nói với tôi rằng anh nghe thấy có tiếng động lạ" - vị đạo diễn cho biết - "Và anh phát hiện ra quay phim người Anh đang khóc khi quay cảnh này".

"Tôi nghĩ cảnh đó không chỉ là trái tim của bộ phim, trái tim của cuốn sách, mà còn là trái tim của chúng tôi. Nó thật sự mang chúng tôi lại với nhau" - Berger nói thêm - "Thật là một trải nghiệm khó khăn, nhưng tuyệt vời".

All Quiet On The Western Front được công chiếu lần đầu tại LHP Toronto vào tháng 9 năm ngoái và nhận được sự đánh giá tích cực. Phim sau đó lên sóng Netflix vào tháng 10. Theo nhiều ý kiến, đây không phải "chú ngựa nòi" mà Netflix đặt cược cho mùa giải thưởng. Xét cho cùng, họ đã có loạt phim mới từ Noah Baumbach, Alejandro G. Inarritu, Andrew Dominik hay Rian Johnson. Tuy nhiên, All Quiet On The Western Front đang là thành công lớn của Netflix.

Thế nhưng, phim không hẳn được hoàn toàn hoan nghênh ở quê nhà. Một số nhà phê bình ở Đức chỉ trích bộ phim vì đi lạc khỏi văn bản được yêu thích của nhà văn Remarque, như bổ sung tình tiết đàm phán (mà theo lý giải, là để tăng tính chân thực trong tâm tư người Đức). Phim cũng bị tờ Bild bỉ bôi là "thèm khát Oscar".

Dù bộ phim có như vậy hay không, sự thật là Viện Hàn lâm luôn mềm lòng với phim chiến tranh (từng có 16 phim thể loại này thắng giải Phim hay nhất, trong đó có chính phiên bản năm 1930 của cuốn sách). All Quiet On The Western Front lại càng đặc biệt thuận lợi khi trong những năm gần đây, Oscar đang tìm kiếm người chiến thắng ở bên ngoài những nước nói tiếng Anh, như một minh chứng về tính toàn cầu.

Berger rất cở mở trước những chỉ trích này: "Nếu như năm nay Viện Hàn lâm rộng cửa, như Viện hiện đã rộng cửa với chúng tôi, hay như những phim trước đó là Parasite và Drive My Car vào năm ngoái, thì thật tuyệt vời. Năm nay, chúng tôi là những người may mắn".

Tất nhiên, đó không phải mục tiêu của Berger. "Nếu chúng tôi có thể làm một bộ phim khiến khán giả giống như nhân vật chính, trống rỗng, mệt mỏi và đặt câu hỏi về mọi thứ - ít nhất là trong giây lát - thì chúng tôi đã gặt hái được rất nhiều" - ông nói.