Quên đi 'tình yêu': V-pop đang 'bàn' về xã hội

(lienminhbng.org) - Sự thành công mới đây của ca khúc Thật bất ngờ hay là sự xuất hiện trở lại của một ca khúc đã rất cũ và chẳng nói gì về tình yêu, Thằng Cuội (sáng tác của nhạc sĩ Lê Thương) được lý giải là do thắng thế của xu hướng MV và phim điện ảnh ăn khách. Nhưng có một lý do nữa cũng đang gây chú ý, là những ca khúc mang đề tài xã hội, đang ngày càng có thị trường.

• Tạ Quang Thắng dẫn đầu bình chọn Bài hát yêu thích nhờ ‘Duyên'
• Có một Tạ Quang Thắng 'rất mới'
• Tạ Quang Thắng: Đời không là mơ nên phải học

Ngay cả bản thân Ngọc Hiển, nữ ca sĩ không chuyên, người thể hiện bài Thằng Cuội trong bộ phim Tôi thấy hoa vàng trên cỏ xanh, cũng không nghĩ một sớm thức dậy đã thấy bài hát của mình thành hit.

Ngoài điểm cộng từ hiệu ứng bộ phim, bản thân ca khúc Thằng Cuội đã là một sự khác biệt khi đề tài của nó tưởng chừng đã cũ, nhưng lại rất “ăn” thị trường vào thời hiện tại nhờ vào chuyện ca từ chẳng dính dáng đến những chuyện tình yêu.

Nhiều thính giả khi nghe xong ca khúc này đã bình luận trên nhiều diễn đàn rằng sao bây giờ mới biết một bài hát hay đến thế, ca từ gần gũi và dễ thương đến vậy dù đã có tuổi đời hơn nửa thế kỷ. Và nhiều người nói rằng, ca từ của bài hát thật sự là một minh chứng hùng hồn rằng, những ca khúc không nói về chuyện yêu đương vẫn có sức sống lâu bền.

Tạ Quang Thắng đang là một trong những ca sĩ được yêu mến hiện nay. Mảng sáng tác chính của anh là về đề tài xã hội

Chuyện này cũng gần giống với Thật bất ngờ của Trúc Nhân (sáng tác của Mew Amazing) khi bài hát đã đánh trúng tâm lý tò mò của đám đông về chuyện nhộn nhạo showbiz và chỉ nội đề tài ấy thôi, là cũng thắng.

Nhưng Thật bất ngờ là một may mắn bất ngờ vì nó đã vượt qua phân khúc khán giả riêng của Trúc Nhân hay Mew Amazing mà trở thành đại chúng.

Cần nhớ lại, cặp Trúc Nhân - Mew Amazing (trước đây là Đức Hùng) đã từng gây chú ý với Bác làm vườn và con chim sâu, cũng là một đề tài xã hội, nhưng không nổi bằng Thật bất ngờ. Nhưng nhờ đấy, nó cũng vẽ lên phần nào chân dung khá “dị” của Mew Amazing, một người có sự quan sát rất riêng và cho ra những sản phẩm khá dị thường mà lại rất “ăn” thị trường.

Hướng sáng tác về đề tài xã hội đã có từ rất lâu nhưng ít khi nổi vì bị che lấp bởi những sản phẩm thị trường ăn khách, rất hiếm khi mới có được một Thật bất ngờ, hay trước đây, là một loạt những bài hát của nhạc sĩ Trần Tiến (Ý nghĩ trong phòng hải quan, Đồng hồ, Trần trụi 87...), thành hit. Khuynh hướng sáng tác này luôn nỗ lực khám phá những cách thức mới mẻ để làm khác đi thứ âm nhạc mang sự ve vuốt, êm tai, sến sẩm đang quá thông dụng.

Tiên Tiên là một ví dụ. Sáng tác mới của cô, Vì tôi còn sống, với những ca từ đầy ắp tính cá nhân như “Vì tôi còn sống/Vì tôi còn hát lên/Vì tôi còn viết lên bao điều trong lòng tôi” nhưng lại đang rất được yêu mến bởi những tuyên ngôn riêng mà không nhất thiết là phải đề cập đến chủ đề tình yêu luôn ăn khách.

Thực sự thì trong các bản nhạc đang nổi khoác chiếc áo “xã hội” cũng có nhiều ca khúc rất tốt, tư duy của những người trẻ đem lại một phong vị dù không mới mẻ gì nhưng tươi mát, hấp dẫn.

Gỗ Lim là một ví dụ tiếp theo. Đây có lẽ là band rock nữ hiếm hoi của Việt Nam mà những sáng tác của họ có sức lay động thật sự. Ở bài Các bạn đứng nghiêm hoàn toàn mang tính tường thuật một buổi xếp hàng của học sinh.

Nhưng khi nghe kỹ ca từ của họ, đại loại như “Này em thấp thấp, này em cao cao, em tóc dài dài, em tóc ngắn ngắn. Lên đây! Này em bé trai, này em bé gái, em rơi trong rọ, em rơi ra ngoài. Em không được nói, em không được cười, em đứng làm gì, sao em vẹo người?”… thì chợt nhận ra ý tưởng cài cắm thật xuất sắc khi đả phá những lề thói, áp đặt những suy nghĩ mang tính xã hội phổ quát.

Đáp lại Gỗ Lim là cả một phân khúc công chúng trẻ cuồng theo âm nhạc của họ. Nhạc sĩ Phạm Toàn Thắng từng nhận xét bài hát này “có ca từ và tinh thần xuất sắc nhất hiện giờ trong số các bài hát đương đại. Ca khúc thể hiện được nhiều điều với tính ẩn dụ rất cao”.

Ý thức cá nhân ảnh hưởng đến cộng đồng từng được ca/nhạc sĩ Trần Toàn K300 mổ xẻ khá nhiều trong các sáng tác của mình. Chẳng hạn như bài Hai con dê qua cầu là đả phá chuyện vô ý thức của những người đi đường gây nên nạn kẹt xe.

Hay mới đây, Phan Mạnh Quỳnh, người đang gây sốt với một loạt ca khúc có ca từ dung dị, khác lạ, tiếp tục ăn khách với ca khúc Nước ngoài với chủ đề viết về chuyện xuất khẩu lao động với những ca từ như “Giờ con đã ở nơi này, cuộc sống khác xa quá vậy, chỉ mong bớt lo tương lai. Vì con đi kiếm đồng tiền cho thôi ngày sau bần tiện nên xin mẹ chớ buồn phiền”.

Tôn vinh “tôi” cá nhân

Sự hồi sinh của hướng sáng tác về đề tài xã hội hiện nay mang một hơi thở mới, chính là tính cá nhân trong các ca khúc rất cao.

Những sáng tác ấy không sáng tác cho số đông nhưng lại được số đông chấp nhận. Chẳng hạn như những sáng tác của Gỗ Lim gần như không phải là câu chuyện “ăn” thị trường khi họ nói về keo dính chuột, người đàn bà làm đầu hay chuyện xếp hàng thẳng lối… Nhưng chính những tư duy qua lăng kính nhìn ấy lại nhận được sự đồng cảm.

Đó là bởi những sáng tác xã hội hiện nay, đáp ứng được một nhu cầu cấp thiết: tính thời sự. Ngày xưa những sáng tác của nhạc sĩ Trần Tiến lập tức được đón nhận bởi tính thời sự khi mở cửa, công chúng cần những bài hát làm cho họ “thỏa mãn” những bức bối. Và bây giờ, những bài hát đang hot trên thị trường cũng phần nào gợi lại điều ấy. Trong đó Thật bất ngờ là một điển hình bởi những chuyện của showbiz luôn làm công chúng tò mò và gây thích thú.

Rõ ràng những sáng tác về đề tài xã hội hiện nay là hình ảnh đại diện cho chính lăng kính của người sáng tác, họ không nói thay ai, nghĩ sao viết vậy, ai đồng cảm được thì tốt. Không thì thôi. Được thì thành hit. Không được thì lại sáng tác tiếp. Có thể thấy rõ trường hợp này qua những sáng tác của Phan Mạnh Quỳnh.

Và cũng vì là cá nhân nên còn phải phụ thuộc vào tần số của công chúng, có người thích có người không. Nhiều người chỉ viết ra bài hát về những điều họ nghĩ, tự nhiên chủ nghĩa, họ không quan tâm đến những điều “phải” làm như về hình thức giai điệu hay ca từ, miễn đó là đại diện cho màu sắc âm nhạc mà họ muốn truyền tải.

Và điều này từng dẫn tới những hiện tượng như “ca từ rác” đại loại như “Anh chưa có cơ hội bỏ em vào nồi”…, nhưng trong sự sàng lọc của thị trường, những điều mới mẻ và tươi mới đang nhiều lên.

Và đó là lý do vì sao mà Thật bất ngờ, đang làm mưa làm gió.

Nguyên Minh
Thể thao & Văn hóa Cuối tuần