Sống chậm cuối tuần: Tản mạn 'Tuyệt Tình Cốc'

(lienminhbng.org) - Hiện nay nhiều điểm du lịch của nước ta, như ở Hải Phòng, Đà Lạt… cũng bắt chước tên gọi Tuyệt Tình Cốc. Tiếc thay, thực tế, ở một vài nơi, ngoài những bức ảnh hở hang được lan truyền, ta không thấy có câu chuyện tình đẹp đẽ cảm động nào gắn với những địa điểm du lịch đó.

Xem chuyên đề "Sống chậm cuối tuần tại đây"

Lâm Đồng: Đóng cửa 'Tuyệt tình cốc' ở Đà Lạt để đảm bảo an toàn cho du khách

Ngày 30/11, UBND huyện Lạc Dương (Lâm Đồng) cho biết đã ra thông báo về việc đóng cửa, rào chắn khu vực mỏ đá cũ tại lô a, khoảnh 13, Tiểu khu 110 (xã Lát, Lạc Dương) - thường được gọi là "Tuyệt tình cốc", thu hút nhiều bạn trẻ đến tham quan, chụp hình.

Trong khi đó, Hoa Lư (Ninh Bình) cũng có một địa điểm tuyệt đẹp với lịch sử lâu đời. Du khách đến Hoa Lư cũng như nhiều bạn đọc băn khoăn không biết gọi địa danh ở đó thế nào là đúng, Tuyệt Tịnh Cốc hay Tuyệt Tình Cốc?

Tuyệt Tình Cốc ở Hoa Lư là Tuyệt Tịnh Cốc?

Tên gọi ấy xuất hiện trên hầu khắp các mặt báo, trên truyền hình và ở các trang giới thiệu chương trình du lịch. Thử tìm kiếm trên Google, bạn sẽ thấy có đến hơn 9 triệu kết quả về “Tuyệt Tình Cốc” nhiều gấp 30 lần kết quả về “Tuyệt Tịnh Cốc”.

Trên hành trình du lịch, hướng dẫn viên thường giới thiệu là “Tuyệt Tình Cốc”; còn trên thực địa ở Hoa Lư, các biển chỉ dẫn viết không thống nhất, đôi chỗ là “Tuyệt Tịnh Cốc”, nhưng hầu hết đều viết “Tuyệt Tình Cốc”.

Vậy ý nghĩa thực sự của hai tên gọi ấy là gì?

Đây là một khu vực núi non trùng điệp không cao lắm bao bọc quanh vùng nước tươi đẹp, tạo ra một thế giới cách biệt với bên ngoài. Nguồn nước từ các dãy núi đá vôi hai bên chảy xuống tích tụ vào thung hẹp uốn lượn sát theo chân núi. Dòng nước trong xanh nhìn rõ rong rêu tận đáy, không ghềnh đá, không chảy xiết, phẳng lặng như tờ, in bóng núi.

Trong khu vực đó, một hang sâu rộng lưng chừng vách núi là một điểm nhấn mà thiên nhiên ban tặng. Theo ghi chép, từ khi dựng đô ở Hoa Lư, khu vực vắng vẻ biệt lập này được Vua Đinh khai thác đầu tiên vào việc tồn trữ binh lương và hành quyết kẻ tử tội; tiếp theo, Vua Lê Đại Hành dùng làm nơi nhốt tù binh.

Nay, để tiện cho du khách, một đường vòm xuyên núi đi vào và con đường bê tông viền quanh bờ nước đã được xây dựng. Nhưng vào một ngày vắng vẻ, bạn vẫn có thể dễ dàng hình dung được khu vực này hơn nghìn năm trước huyền bí hoang hiểm đến mức nào.

Sau khi Vua Lý Thái Tổ dời đô về Thăng Long (1010), nơi đây được dân chúng dọn dẹp tẩy uế, hương khói giải oan để xua đi âm khí nặng nề. Nó dần trở thành địa điểm lý tưởng cho những người tìm đến Phật pháp, tìm tới sự giải thoát và an nhiên. Vừa đúng lúc Phật giáo phát triển cực thịnh trong Triều Lý tiếp sau, hang này được tu tạo và gọi là Am Tiên (庵- Am - Ngôi chùa nhỏ).Cạnh đó, một ngôi chùa khác được dựng lên, nơi Thái hậu Dương Vân Nga xuất gia tu hành những năm tháng cuối đời. Hiện nay, trong động có các bàn thờ Phật, Lý Quốc Sư Nguyễn Minh Không và các danh nhân thời Đinh.

Với khung cảnh non nước u tịch hợp với việc tịnh tâm tu thiền như thế, nơi đây trở thành một tịnh thất nổi tiếng thu hút nhiều tăng ni phật tử. Thiền sư Minh Không đã từng dựng chùa tụng kinh thuyết pháp ở đây. Trong khi đó, chưa thấy tài liệu nào nói đến một thiên tình sử ở khu vực này thời đó, kể cả trong thơ văn hay truyền thuyết. Vì vậy, có thể tin rằng tên gọi Tuyệt Tịnh Cốc (絕净谷) ở Hoa Lư là chính xác đến từng từ:

TUYỆT (絕): Ở đây có nghĩa là “hoàn toàn, rất, hết sức, vô cùng, cực kì”; đó là một trợ từ nhấn mạnh mức độ của tính từ đứng sau;

TỊNH (净) : “Sạch sẽ, thanh khiết, trong sạch;yên lặng” (tính từ);

CỐC (谷): “Hang núi,khe núi; vùng nước chảy giữa các trái núi” (danh từ).

Như vậy, “Tuyệt Tịnh Cốc” ở đây được hiểu là “Hang núi (bên thung khe ngập nước)vô cùng thanh tịnh”.

Cần lưu ý rằng, ngoài nghĩa ở trên, từ TUYỆT (絕) này còn mang nhiều nghĩa khác nữa, trong đó:

+ Khi là động từ, TUYỆT có nghĩa là cắt đứt, hết, dứt, như trong tuyệt giao, tuyệt vọng, thao thao bất tuyệt;

+ Khi là tính từ, TUYỆT có nghĩa là tốt đẹp lạ thường, có một không hai, xuất chúng, trác việt, như trong tuyệt hảo, tuyệt sắc giai nhân.

Hai nghĩa này của từ tuyệt sẽ được bàn thêm dưới đây, trong tuyệt tình.

Tên gọi “Tuyệt Tình Cốc” từ đâu đến và có từ bao giờ?

Hẳn nhiều bạn đã đọc tiểu thuyết Thần điêu đại hiệp của nhà văn Kim Dung đăng tải lần đầu năm 1959 ở vùng lãnh thổ Hong Kong, được dịch ra tiếng Việt ở Sài Gòn trong những năm 60 của thế kỷ trước.

Câu chuyện xoay quanh mối tình của đôi nam nữ võ hiệp Dương Quá và Tiểu Long Nữ, trong quan hệ éo le với Công Tôn Chỉ, chủ nhân một vùng sơn động, giàu có, vẻ ngoài thanh lịch nhưng độc ác, đa mưu. Lão là người đã cứu vớt Tiểu Long Nữ khỏi chết đuối, nuôi cô trong nhà và lập mưu lấy cô làm vợ.

Khi Dương Quá tìm đến được thì từ đây sóng gió nổi lên với nhiều cảnh bi thương, đẫm máu. Trải 16 năm đau đớn ly biệt chốn giang hồ, Dương Quá đã tìm lại được người mình yêu còn sống ở một hang nằm trong thung khe ngập nước này.

Đó là lai lịch của tên gọi “Tuyệt Tình Cốc”(絕情谷), có nghĩa là“Hang núi xảy ra câu chuyện tình đẹp đẽ bi tráng có một không hai”.“Tuyệt”ở đây là tính từ, có nghĩa “đẹp đẽ lạ thường”, không phải là động từ “dứt bỏ” và cũng không phải là trợ từ “cực kỳ/vô cùng” như trong “tuyệt tịnh”- vô cùng thanh tĩnh.

Nhiều bộ phim đã được dựng lại dựa theo cuốn tiểu thuyết Kim Dung, sau đó được chiếu ở nhiều nước, trong đó có trên truyền hình Việt Nam. Với cốt truyện li kì, các diễn viên xinh đẹp, âm nhạc huyền bí và võ thuật cao cường cùng những phong cảnh núi non mây nước đẹp như thiên đường nơi hạ giới, được quay nhiều cảnh ở Cửu Trại Câu (tỉnh Tứ Xuyên, Trung Quốc) nổi tiếng đã hấp dẫn người xem, đặc biệt là đông đảo giới trẻ khắp châu Á. Tên gọi Tuyệt Tình Cốc do đó càng thêm cuốn hút.

Đặt tên cho địa điểm du lịch

Cũng vì lẽ đó, hiện nay nhiều điểm du lịch của nước ta, như ở Hải Phòng, Đà Lạt, An Giang... cũng bắt chước tên gọi Tuyệt Tình Cốc. Tiếc thay, thực tế ở một số nơi, ngoài những bức ảnh hở hang, khêu gợi được lan truyền, ta không thấy có câu chuyện tình đẹp đẽ cảm động nào gắn với những địa điểm du lịch đó.

Những điểm đến mới phát hiện có tiềm năng du lịch như vậy cần được tu tạo thêm nhiều để có thể trở thành nơi an toàn, tiện nghi, có giá trị thưởng ngoạn và nghỉ dưỡng. Ngay từ giờ, những người có trách nhiệm hãy nghĩ đến việc đặt tên chính thức cho nó thay cho tên gọi nhái, để tránh sau này gọi sai tên thành thói quen như tình trạng ở Hoa Lư. Thêm nữa, việc nhái tên gọi hay thương hiệu của người khác còn là vi phạm luật bản quyền!

Việc đặt tên cho một địa điểm du lịch không phải là quá khó. Ví dụ, đối với hồ nước ở mỏ đá Thủy Nguyên Hải Phòng, có thể mang tên chính thức là Hồ Ngọc Thủy (nước đẹp như ngọc) hoặc Hồ Thạch Lệ (dòng lệ đá), như người dân ở đó đã gọi.

Không nhất thiết đặt tên có gốc Hán cầu kì, nhiều tên gọi dân gian thuần Việt cũng rất mộc mạc đáng yêu, và điều quan trọng là không phải mượn tên của người khác.

Rồi sau đó, tên chính thức phải được dùng trong văn bản nhà nước, truyền thông nhà nước, bản đồ và trên các biển chỉ dẫn ở nơi du lịch. Ở những chỗ muốn quảng cáo thì có thể viết kèm theo “Được ví như ...”.

Giờ trở lại câu chuyện ở Hoa Lư. Cũng vì ảnh hưởng truyện Kim Dung mà tên vốn có Tuyệt Tịnh Cốc, như mô tả ở phần đầu bài viết, gần đây bị gọi chệch thành Tuyệt Tình Cốc. Như đã biết, Tuyệt Tình Cốc là tên mới xuất hiện gần đây, bằng tiếng Hoa năm 1959 và bằng tiếng Việt trong những năm 60 của thế kỷ 20, trong khi tên gọi Tuyệt Tịnh Cốc ở Hoa Lư đã có từ trước đó ít ra gần chục thế kỉ, do tầng lớp trí thức trong giới Phật giáo ở nước ta đặt ra, cùng thời với tên các nơi khác như Tam Cốc (三谷-Ba hang núi), Bích Động (璧峒-Hang động đẹp), Tràng An (长安-Yên bình dài lâu)…

Cũng có một bài viết mới đây nói rằng khu du lịch động Am Tiên gắn liền với giai thoại tình yêu của Phò mã Trương Quán Sơn và Công chúa Đinh Phù Dung, nhưng không kể ra giai thoại và cũng không chỉ ra tài liệu nói về mối tình ấy “tuyệt” thế nào. E rằng, do hiểu chệch thành “Tuyệt Tình Cốc”, nên người viết đã gượng đưa câu ấy vào như một cách giải thích cho phù hợp.

• Nguy hiểm rình rập tại 'Tuyệt tình cốc'

Trương Quán Sơn là con trai của Trương Ma Ni, một người sát cánh với Đinh Bộ Lĩnh từ thuở đi dẹp loạn sứ quân và sau trở thành đại quan trong triều đình Hoa Lư. Với mối quan hệ như vậy, việc Trương Quán Sơn trở thành phò mã là chuyện quá đỗi bình thường. Phò mã cùng cha mình được Vua Đinh giao cho việc cai quản khu vực pháp trường này, hiện được đặt bệ thờ trong Động Am Tiên.

Như vậy, đối với Tuyệt Tịnh Cốc Hoa Lư, các nhà chức trách cần sớm tìm cách trả lại tên gọi chính thức của nó, nhất là khi nó đã thuộc quần thể di tích quốc gia đặc biệt, đồng thời là di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới được UNESCO công nhận.

Địa điểm du lịch là danh thắng của địa phương hay quốc gia, có đông đảo cả du khách nước ngoài; nó phải được đặt tên một cách có ý nghĩa văn hoá. Công ty du lịch cũng như người hướng dẫn du lịch cần hiểu ý nghĩa của địa danh để không giải nghĩa sai với du khách, và các cơ quan quản lí nhà nước về văn hoá và du lịch cũng không thể đứng ngoài.

TS. Phan Văn Khôi