Ông Bùi Ngọc Hải - Nguyên TBT báo Thể thao & Văn hóa: Tin nhanh Espana 82 và sứ mệnh lịch sử

(lienminhbng.org) - “Alo, cháu nghe được không, bác cháu mình trò chuyện một chút về Espana 82 nhé”, nguyên Tổng biên tập báo Thể thao & Văn hóa Bùi Ngọc Hải đã chủ động gọi cho tôi từ cách nửa vòng trái đất. Và ông nói chuyện say sưa về những ngày đáng nhớ ấy…

Báo Thể thao & Văn hóa từ Espana 82...: Một cú "Song kiếm hợp bích" hoàn hảo

FIFA World Cup Espana 82 không chỉ đánh dấu mốc cho sự ra đời của Thể thao & Văn hóa mà cùng với bước tiến của truyền hình đã mở ra kỷ nguyên mới cho lĩnh vực báo chí thể thao nước nhà bằng một cú “Song kiếm hợp bích” hoàn hảo.

“Những năm đầu của thập niên 80 ấy, cuộc sống của cán bộ công nhân viên Thông tấn xã nói còn rất cực khổ trong bối cảnh đất nước vẫn đang bị cấm vận, và ở chế độ bao cấp. Cháu thử tưởng tượng, đến cây kim sợi chỉ còn thiếu, cán bộ công nhân nhiều người phải làm thêm bằng cách nuôi gà, nuôi lợn. Dưới chế độ bao cấp, cán bộ Thông tấn cũng chỉ thỉnh thoảng kiếm lời chút đỉnh từ việc bán lại đồ được phân phối, mậu dịch…”, ông Bùi Ngọc Hải đã mở đầu cuộc trò chuyện bằng ký ức về một thời khó khăn bao cấp, nhưng cũng đầy đáng nhớ.

Từ tấm bảng đen ở số 5 Lý Thường Kiệt

Với những người thế hệ tôi và già hơn nữa thì Espana 82 xuất phát từ một hình ảnh rất bình dị, giản đơn: Tấm bảng đen ở dưới chân số 5 Lý Thường Kiệt - trụ sở Thông tấn xã Việt Nam. Dạo ấy, cứ 5, 6 giờ sáng, người ta đã tập trung rất đông ở tấm bảng ấy để đọc tỷ số. Đó là công việc của phòng Tin nhanh Thông tấn xã, và tôi coi đó chính là tiền thân của Espana 82.

Ý tưởng ra đời tờ Tin nhanh Espana 82 (tên chính xác là Tin mới nhất Espana 82) xuất phát đầu tiên từ cố nhà báo Đào Tùng, nguyên Tổng giám đốc Thông tấn xã Việt Nam. Ông Tùng là một trong những cán bộ Thông tấn xã đầu tiên công tác ở nước ngoài, và học hỏi khá nhiều từ hãng thông tấn Prensa Latina của Cuba. Mỗi lần về nước, ông đều triệu tập cơ quan, và nói chuyện một cách say sưa.

Trước Espana 82, các sản phẩm thông tin của Thông tấn xã không đến trực tiếp bạn đọc mà phải thông qua các đầu mối báo chí khác như Nhân Dân, Hà Nội mới,… với tư cách ngân hàng thông tin. Hồi ấy, các báo đều dựa vào tin của Thông tấn xã, nguồn tin từ nước ngoài rất hạn chế, và bản thân người đọc rất hiếm người đọc được tiếng nước ngoài. Ý tưởng Tin nhanh Espana ra đời vì Thông tấn xã Việt Nam có nguồn tin từ các hãng Thông tấn Xã hội chủ nghĩa cung cấp. Đó là lần đầu tiên, TTXVN có một sản phẩm đến trực tiếp với tay người đọc.

Dân Việt Nam từ hồi ấy, vốn đã rất mê bóng đá, và đó là tiền đề để thông tin về bóng đá phát triển. Bóng đá mang tính đấu tranh, thể hiện sức mạnh. Bóng đá ở Việt Nam là chất kết dính của dân tộc, từ lâu là đam mê số một của người Việt. Và vì thế, khi Tin nhanh Espana 82 ra đời, nó đc đáp ứng nồng nhiệt. Báo ra bán hết veo, thậm chí bán trên giá bìa. Nó trở thành nguồn thu không chỉ với tòa soạn, mà cả với anh em phát hành.

Những ký ức ở phòng Tin nhanh

Nòng cốt của những người làm Tin nhanh Espana 82 chính là đội ngũ làm bản tin nhanh của TTXVN. Cần phải nhắc lại rằng Tin nhanh là một đặc sản của TTXVN. Đó là bản tin mật cung cấp cho lãnh đạo nhà nước để nắm được tình hình thời sự, chính trị thế giới, về cách quốc tế đánh giá về Việt Nam, thậm chí những tin nóng hổi từ AP, BBC,… rất cụ thể, rất nhanh những nội dung, diễn văn của những chính khách lớn như Tổng thống Mỹ. Bản tin nhanh của TTXVN chớp sự kiện nhanh nhất với 3 bản mỗi ngày: Tin sáng, tin chiều, và tin 21h.

Suốt hơn nửa thế kỷ qua, Phòng Tin nhanh là nơi mà những nhân viên đã ăn ngủ ngay tại nơi làm việc. Hồi ấy dĩ nhiên chưa có Internet, song chúng ta đã thu thập được nguồn thông tin từ AP, Reuters, TASS, Tân Hoa xã,… Ngoài ra, còn một nguồn tin khá quan trọng được thu từ các Đài phát thanh (Hoa Kỳ, BBC).

Với cách thức khai thác nguồn tin như vậy, bộ phận điện báo có vai trò vô cùng quan trọng. Hồi ấy, tầng 5 của trụ sở số 5 Lý Thường Kiệt cũ là đơn vị chuyên thu tin từ tín hiệu ăng ten, rồi phát tin. Bản tin dài như dải lụa, người trực có nhiệm vụ phân công thì lấy bản tin ấy xé ra rồi đọc. tin quan trọng thì cho vào Tin nhanh, còn lại thì bỏ hoặc chuyển qua bộ phận khác. Thời ấy có ba bản tin là Bản tin phổ biến, tin tham khảo, và tin nhanh. Điều đáng chú ý là trong cả nước, chỉ Thông tấn xã là có bộ phận được quyền nhận bản tin ấy. Vì thế, thông tin của Phòng Tin nhanh phát ra là độc quyền.

Khi Tin nhanh Espana 82 ra đời, tất cả những anh em thuộc hàng “tinh nhuệ” và có chút am hiểu về thể thao đều được huy động để làm. Cán bộ Ban Thế giới, những người có khả năng dịch tiếng Tây Ban Nha (như tôi), Nga, Anh, Pháp,… cũng xắn tay vào. Ngoài ra, chúng ta còn có nguồn tin từ các phân xã. Nhưng cần phải lưu tâm rằng anh em phân xã không có tiền để vào xem sự kiện, và không phải nước nào cũng có giải, nên tin phải khai thác từ báo nước ngoài (France Football, Observe, Le Monde,…) và vì thế, cũng muộn hơn.

Hồi ấy, giấy cung cấp cho Thông tấn xã là theo định lượng thôi. Còn muốn mở ra phải xin cơ chế. Giấy in báo là giấy Tân Mai, đen và xấu, nhưng có đã tốt lắm rồi. Tòa soạn là nơi cung cấp bài, và có một họa sĩ chuyên phân ô, định lượng số chữ theo khối. Đến nhà in, công nhân sẽ xếp chữ, in phẳng - rất thô sơ, chứ không đơn giản như in công nghệ cao như bây giờ.

Hoàn thành sứ mệnh

Những năm cuối thập niên 70, đầu thập niên 80 ấy, dân đều đói thông tin. Những bài báo từ nước ngoài gửi về được đăng trang trọng trên báo Nhân Dân, được đài phát thanh đọc cả trong Nam ngoài Bắc biết. Thực tế, đến những năm 90, người ta vẫn coi Tin nhanh như một bản tin, mãi sau mới được gọi là báo.

Tin nhanh Espana 82 ra đời đúng thời điểm TTXVN độc quyền thông tin, trong bối cảnh chúng ta có đội ngũ người hâm mộ tuyệt vời, và đó là một sự thúc đẩy động viên cổ vũ rất lớn, và nó đánh dấu một bước ngoặt lớn của báo chí Việt Nam. Sau này, báo Thể thao & Văn hóa và Tuần tin tức ra đời là bước tiếp theo. Nhiều người đã trở thành những cây viết thực sự về thể thao. Lớp nhà báo ấy đều đã về hưu, có người đã không còn nữa.

Tin nhanh là quá trình đi trước khi mở cửa, và lần đầu tiên, TTXVN có thêm thu nhập từ công việc chính của mình khi có thể viết báo, làm tin, kiếm ra tiền. Cánh quạt thông tin mở ra rất rộng. Lần đầu tiên những bài báo trên ấn phẩm báo phương Tây đến tay người đọc Việt Nam. Và Thể thao & Văn hóa là một trong những nguồn quan trọng nhất là tạp chí chuyên bóng đá, bổ sung kiến thức cho người đọc.

Sau khi Tin nhanh Espana 82 ra đời, tấm bảng đen trước cửa TTX cũng biến mất. Tin nhanh Espana mở ra thời kỳ là cơ quan thông tin đa phương tiện của TTXVN với báo tiếng Anh, tiếng Pháp, báo điện tử, truyền hình… Báo chí trong nước cũng phát triển lên một tầm cao mới.

Tin nhanh Espana 82 đã hoàn thành sứ mệnh lịch sử của mình!

TUẤN CƯƠNG (GHI)