Tục mừng tuổi ở Việt Nam: Nguồn gốc ý nghĩa và những điều cần lưu ý

(lienminhbng.org) - Mừng tuổi hay lì xì từ lâu đã trở thành một nét văn hóa mỗi dịp đầu năm mới của người Việt Nam. Mừng tuổi là trao nhau những lời chúc tốt đẹp với hy vọng có một năm mới bình an, may mắn.

Tuổi xông nhà xông đất năm mới Nhâm Dần 2022 tốt nhất cho 12 con giáp

Năm 2022 tuổi nào xông nhà tốt nhất? Cách chọn tuổi xông đất năm 2022 tốt nhất cho gia chủ của 12 con giáp như nào?

Mừng tuổi: Nguồn gốc và ý nghĩa

Theo một số nhà nghiên cứu, tục mừng tuổi (hay còn gọi là lì xì) bắt nguồn từ Trung Quốc. Tương truyền cứ đến đêm Giao thừa, tất cả thần tiên đều phải về trời để phân công lại nhiệm vụ, ma quỷ lại có cơ hội tự do, có một loại yêu quái thường xuất hiện vào đêm giao thừa để xoa đầu trẻ con đang ngủ khiến lũ trẻ giật mình, khóc thét lên và sẽ bị bệnh.

Một lần, những vị tiên đi ngang một nhà, hóa thành những đồng tiền nằm bên đứa trẻ, khi yêu quái đến, những đồng tiền lóe sáng và chúng sợ hãi bỏ chạy. Phép lạ này cứ thế lan truyền, để rồi cứ Tết đến người ta lại bỏ tiền vào trong những chiếc túi màu đỏ tặng cho trẻ con mong giúp xua đuổi tà ma, mong bình an cho đứa trẻ.   

Ở Việt Nam, không ai biết phong tục này có từ bao giờ, chỉ biết là rất lâu rồi, mừng tuổi đã trở thành thông lệ mỗi dịp đầu năm mới của người Việt.   

Theo tục lệ xưa, cứ vào sáng mùng một Tết Nguyên đán, tất cả con cháu trong nhà lần lượt nói lời chúc Tết, chúc thọ và tặng quà hoặc một số tiền cho ông bà, cha mẹ mình. Sau đó, con cháu được ông bà, cha mẹ mừng tuổi lại một phong bao màu đỏ, bên trong đựng một ít tiền gọi là lấy may và mang lại niềm vui trong ngày đầu năm mới. Con cháu nhận bao đỏ mừng tuổi như nhận tình yêu thương của ông bà, cha mẹ dành cho mình với lời chúc may mắn và hạnh phúc trong cả năm.

Tương tự như vậy, khi khách đến thăm nhà vào những ngày Tết cũng không quên mừng tuổi cho con cháu của gia chủ, kèm theo lời chúc phúc đầu năm, đồng thời đón nhận lại những lời chúc sức khỏe, may mắn, phát đạt.   

Tiền mừng tuổi ý nghĩa không nằm ở số tiền nhiều hay ít mà quan trọng là ở thông điệp, con cháu chúc ông bà, bố mẹ sức khỏe, bách niên giai lão. Còn ông bà mong con cháu làm ăn phát đạt, ăn nên làm ra, trẻ em thì hay ăn chóng lớn, ngoan ngoãn và học hành giỏi giang...

Vì thế, tiền mừng tuổi khi xưa thường là những món tiền nhỏ, gồm cả tiền lẻ và tiền chẵn. Những chiếc phong bao đỏ mừng tuổi thể hiện sự gắn kết mọi người với nhau hơn, thể hiện tình cảm, sự hy vọng vào một năm mới ấm áp, an lành và may mắn.   

Tục mừng tuổi đầu năm đã lưu truyền từ năm này qua năm khác và cho đến tận bây giờ vẫn được gìn giữ. Dù cho thời gian có trôi đi thì sự mong mỏi được nhận chiếc phong bao mừng tuổi trong ngày đầu năm vẫn không thay đổi.

Tục mừng tuổi ở Việt Nam

Tục mừng tuổi đã có từ lâu đời, trong tài liệu Việt Nam phong tục của Phan Kế Bính có nhắc tới: Cúng gia tiên xong thì con cháu mừng tuổi ông bà cha mẹ, lạy hai lạy. Ông bà cha mẹ mừng cho con cháu, mỗi đứa một vài xu hoặc một vài hào, gọi là tiền mừng tuổi.

Ở Việt Nam, mừng tuổi đã trở thành một nét văn hóa đẹp đầu năm mới, người ta thường đặt tiền vào chiếc phong bao nhỏ màu đỏ để mừng tuổi, với ý nghĩa cầu mong điều may mắn, tốt lành, xua đuổi ma quỷ; trẻ em thì hay ăn chóng lớn, học giỏi; người già thì mừng thọ, chúc sức khỏe dồi dào.

Tiền mừng tuổi nhận được trong ngày Tết còn gọi là tiền "mở hàng". Xưa còn có lệ tiền cho vào phong bao phải là tiền lẻ (chứ không dùng tiền chẵn), ngụ ý tiền này sẽ sinh sôi nảy nở thêm nhiều. Số tiền trong phong bao lì xì không quan trọng số lượng, cả người nhận và trao lì xì đều trao nhau sự vui vẻ cho một ngày đầu năm mới đầy may mắn.

Mừng tuổi như thế nào là đúng?

Ngày nay khi cuộc sống đã đủ đầy, tục mừng tuổi tuy không còn giữ nguyên “khuôn khổ” quy tắc và đã có sự sáng tạo thêm dưới nhiều hình thức nhưng vẫn còn đó ý nghĩa vốn có là trao nhau những ước vọng tốt đẹp ngày đầu năm mới.

PGS.TS Nguyễn Văn Huy, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu và phát huy giá trị di sản cho biết: Nếu trước kia việc trao nhận tiền mừng tuổi chỉ bắt đầu từ ngày mồng 1 Tết thì ngày nay, thời điểm trao nhận tiền mừng tuổi cũng đã có sự thay đổi, mở rộng thời gian cả về trước Tết và sau Tết cùng việc đến thăm, chúc Tết, tặng quà…

Sự phát sinh này là do thay đổi nếp sống của cuộc sống hiện đại, khi cuộc sống vật chất đầy đủ thì người ta nghĩ đến hưởng thụ nhiều hơn, cũng như việc “ăn Tết” không chỉ còn gói gọn trong 3 ngày Tết nữa.

Cũng không chỉ trẻ con mới được nhận tiền mừng tuổi từ người lớn, mà đối tượng trao nhận cũng mở rộng cho tất cả. Trong gia đình, con cháu cũng mừng tuổi ông bà, cha mẹ, anh em mừng tuổi cho nhau…; ngày đầu năm đến công sở, ai cũng hân hoan nhận những phong bao đỏ lì xì đỏ kèm những lời chúc tốt đẹp từ lãnh đạo, đồng nghiệp để khởi đầu một năm làm việc thật vui vẻ, hiệu quả. Sự mở rộng này theo chiều hướng tích cực đã mang lại thêm ý nghĩa mới của tục mừng tuổi, phù hợp với cuộc sống hiện đại.

“Ăn theo” sự sáng tạo đó là những chiếc vỏ bao lì xì giờ đây cũng được chú trọng hơn về hình thức. Những năm gần đây, ngoài những mẫu theo phong cách truyền thống, dù là in ấn hay đồ handmade thì trên thị trường cũng ngập tràn những chiếc phong bao lì xì bắt mắt bởi những cách trang trí đẹp, độc, lạ như: Làm theo hình chiếc bánh trưng, “chế” hình các con giáp của từng năm, in những câu chúc Tết dễ thương lên vỏ bao lì xì…

• Chuẩn bị mâm cỗ, văn khấn ông bà tổ tiên Tết Nguyên đán 2022
• Lời chúc Tết Nguyên đán 2022 hay và ý nghĩa nhắn gửi người thân bạn bè
• Cúng tất niên Tết Nguyên đán Nhâm Dần 2022: Văn khấn, mâm cúng tất niên chuẩn nhất

Tuy trong nhiều trường hợp, cuộc sống hiện đại đã làm tục mừng tuổi bị ảnh hưởng bởi sức nặng vật chất nhưng về cơ bản nó vẫn mang ý nghĩa tốt đẹp cần được lưu giữ. Để phong tục mừng tuổi ngày Tết giữ mãi những nét đẹp vốn có của nó, không chỉ cần phải gìn giữ, lan tỏa văn hóa mừng tuổi từ trong gia đình, họ hàng đến bạn bè, đồng nghiệp ngoài xã hội mà hơn hết cần hướng trẻ em hiểu biết về phong tục đẹp này.

“Có thể bắt đầu từ việc dạy đứa trẻ hiểu đúng về cách trao - nhận tiền mừng tuổi, dạy trẻ cách quản lý tiền mừng tuổi sao cho hợp lý. Đơn cử như việc dạy cho trẻ hiểu tiền mừng tuổi là một món quà tiết kiệm nho nhỏ, có thể bỏ ống, bỏ lợn, đến cuối năm mới phá ra. Số tiền đó nên để dùng tiền đó mua sách vở, đồ dùng học tập cho trẻ. Quan trọng nhất là dạy trẻ coi tục mừng tuổi chỉ như một sự tượng trưng cho lời chúc tốt đẹp đầu năm mới” - PGS.TS Nguyễn Văn Huy chia sẻ.

Một số lưu ý khi mừng tuổi ngày Tết 

Mừng tuổi bằng tiền mới: Mừng tuổi (Lì xì) là một tục lệ mang ý nghĩa tốt đẹp trong những ngày đầu năm mới. Dùng tiền mới để lì xì như lời chúc cho một sự khởi đầu tươi mới, tốt lành với người nhận.

Mừng tuổi bằng phong bao: Phong bao là tượng trưng cho sự kín đáo, không so bì hơn thua, để tránh dẫn đến những xích mích không đáng có. Nên dùng phong bao màu đỏ bởi màu đỏ của chiếc bao lì xì tượng trưng cho màu như ý, cát tường, thịnh vượng trong suốt cả năm. Ngoài ra, đó cũng được coi là màu của niềm hy vọng và sự may mắn.

Không mừng tuổi phong bao cũ: Không nên tận dụng những phong bao lì xì đã cũ, qua sử dụng hoặc còn chưa sử dụng hết từ năm ngoái. Điều này là một sự thiếu tôn trọng khi bạn đem đồ cũ tặng trong năm mới, cũng như không coi trọng người nhận.

Không nên mở phong bao lì xì trước mặt người tặng: Trong văn hóa Á Đông, mở bất cứ món quà nào trước mặt người tặng cũng được coi là thiếu lịch sự. Tương tự như vậy, bạn nên dặn trẻ không nên mở ngay phong bao lì xì trước mặt người tặng. Đã có không ít trường hợp cả hai bên phụ huynh đều xấu hổ khi bé vùng vằng vì tiền lì xì quá ít.

Nhận bao lì xì bằng 2 tay: Luôn luôn nhận phong bao từ người khác bằng cả hai tay để bày tỏ lòng cảm ơn và trân trọng. 

Bảo Anh (tổng hợp)