Sống chậm cuối tuần: Câu chuyện về hạt muối

(lienminhbng.org) - Những năm học phổ thông, trên sách tập đọc có bài Đồng muối Văn Lý, bài viết về đồng muối và cách làm muối. Nước biển được lấy lên đưa vào các ô ruộng muối mà nền ruộng được tráng xi măng. Những hạt muối được hiện dần ra sau một tuần nắng và gió làm hơi nước bốc đi để lại trên nền xi măng những hạt muối trắng tinh. Thi vị làm sao!

Sống chậm cuối tuần: Tháng Mười ra đồng gặt lúa

Ngày nay, dân thành phố xa rời đồng ruộng đã đành, lớp trẻ sống ở quê cũng rất khó có thể hình dung một thời người nông dân đã cày bừa, gieo mạ, thu hoạch, xay xát... ra sao để có bát cơm mới.

Mới đây tôi có dịp qua xã Nhơn Hải, huyện Ninh Hải, tỉnh Ninh Thuận xem đồng muối.

Theo hướng đi xuôi, phía bên trái quốc lộ là biển mênh mang. Bên phải là cả cánh đồng muối đến hàng trăm hecta. Chợt nghĩ tiện quá, nước biển được hút lên, qua các ống dẫn bằng nhựa, nhả vào các ô ruộng vuông vắn được ngăn cách bởi các bờ xếp bằng đá đẽo ngay ngắn thẳng tắp. Công việc tưởng như rất nhàn nhã, từ nước biển biến không thành có. Có vẻ như nhàn hơn nông dân 1 nắng 2 sương.

Từ 5h sáng, diêm dân (người làm muối) đã có mặt ngoài đồng trong hơi mát gió biển thổi ràn rạt có vẻ rất thơ mộng. Ở những ruộng muối nước đã bốc hơi, cho thu hoạch, họ dùng cào có răng, cào cho muối rộp lên khỏi nền ruộng. Sau đấy dùng bàn chang, kéo muối vun thành từng đống vào sát bờ.

• Sống chậm cuối tuần: Sống mà ăn sắn

Muối được xúc lên đổ đầy chiếc xe cút kít đặt trên bờ, bánh hơi cao su được bơm non, bờ ruộng ghép bằng những viên đá chẻ, cạnh 20 phân, họ đẩy xe thật khéo và bước chân thẳng tắp cho bánh xe non hơi không trật khỏi bờ, băng băng đưa muối về tập kết thành đống lớn.

Cứ tưởng nước biển được hút lên đổ vào rưộng, chờ nắng gió 1 tuần là thu được muối như kiến thức đọc trong sách tập đọc năm xưa. Nhưng sau khi hỏi những diêm dân mới biết rằng nước làm muối không phải chỗ nào cũng lấy từ nước biển, mà ở đây còn được lấy lên từ những giếng khoan sâu vào lòng đất từ 25 đến30m. Nước muối từ giếng khoan hút lên trong vắt, mặn độ 3. Bây giờ tôi mới biết thêm thông tin nguồn nước làm muối có thêm từ giếng khoan, sau bài tập đọc Đồng muối Văn Lý năm nào.

Một ô ruộng tôi ước lượng bằng mắt chỉ chừng 150 mét vuông, bơm nước cao 3 phân, sau 1 tuần có thể thu được 3 tạ muối. Giá muối bây giờ chỉ còn 500 đồng một kg. Mấy năm trước, cân muối 1.500 đồng, diêm dân còn có lãi, nhưng giờ sụt thế là lỗ vốn, đời sống lâm vào khó khăn. Nhưng không làm muối thì biết làm gì?

Mấy năm trước, tôi nghe nước mình vẫn hàng năm bỏ ra nhiều triệu USD nhập muối từ nước ngoài về sử dụng trong các ngành công nghiệp và trong chế biến thực phẩm. Hỏi tại sao vậy thì được trả lời rằng muối ở trong nước chất lượng không cao. Nhưng nhìn cung cách làm muốivới hình thức sản xuất thủ công như vậy thì làm sao có thể có được muối chất lượng cao được. Đó là cách làm thô sơ như lối hái lượm của người trên núi. Nghề muối thủ công hầu như không có tí đầu tư nào về kỹ thuật thì làm sao có muối chất lượng cao?

Từ câu chuyện hạt muối tôi chợt nhớ về ngành nông nghiệp những năm đầu mở cửa. Bao nhiêu ý kiến của các nhà khoa học đặt vấn đề hãy đầu tư đi lên từ nông nghiệp. Sản phẩm nông nghiệp sẽ là sức mạnh của đất nước, vì từ xa xưa đất nước mình trồng cây lúa nước. Nhưng được biết, cứ 100 đồng đầu tư của nước ta thì chỉ có 5 đồng đầu tư vào nông nghiệp! Còn lại phần lớn là vào các ngành ngon xơi. Và cuối cùng là những quả đấm thép không có lực!

Theo thống kê, năm 2017, diện tích sản xuất muối cả nước là 13.589ha, trong đó diện tích sản xuất muối công nghiệp đạt 4.313ha. Vừa qua, các ngành chức năng đã chỉ đạo các đơn vị sản xuất muối công nghiệp đầu tư ứng dụng khoa học công nghệ vào sản xuất và thu hoạch muối, nâng cao năng suất, chất lượng đáp ứng nhu cầu muối chất lượng cao cho các ngành công nghiệp để hạn chế nhập khẩu muối, tạo điều kiện tiêu thụ muối thủ công cho diêm dân.

Họa sĩ Đỗ Đức